Haruki Murakami is veruit de populairste Japanse auteur van dit moment. In Nederland mag hij zich sinds dit jaar zelfs verheugen in een eigen festival. Murakami is vooral bekend van de bestsellers Kafka op het strand en Norwegian Wood. Al deden zijn eerste vertaalde romans het niet best – nauwelijks 600 exemplaren werden er verkocht- zijn nieuwe romans komen steevast binnen in de bestseller Top 60. De verwachtingen van De kleurloze Tsukuru Tazaki en zijn pelgrimsjaren waren dan ook hoog gespannen. Verwachtingen die meer dan waar gemaakt worden.
De eerste zin intrigeert meteen. ‘Vanaf juli van zijn tweede jaar aan de universiteit tot januari van het jaar daarop was er geen moment van zijn leven dat Tsukuru Tazaki niet aan de dood dacht.’
Het lijkt een zware roman te worden, maar niets is minder waar. Snel wordt duidelijk wat de reden van zijn ellende is: Tsukuru is zonder enige uitleg uit zijn vriendengroepje van de middelbare school gezet. Van de één op de andere dag wilden zij hem niet meer zien of spreken. En hij had geen idee waarom. Ineens was hij helemaal alleen.
De eenheid en saamhorigheid van de vriendengroep, drie jongens en twee meisjes, wordt uitgebreid beschreven. ‘Elk had de andere vier nodig, en de andere vier waren incompleet zonder nummer vijf.’ De vijf vingers van een hand, dus. Geen wanklank valt er en dat maakt het plotselinge besluit Tsukuru te verstoten alleen maar raadselachtiger. Of had hij er nooit echt bij gehoord vraagt hij zich later af? De anderen hadden immers allemaal een kleur in hun achternaam. Vandaar de bijnamen Blauwe, Rooie, Zwartje en Witje. Alleen Tsukuru had geen kleur en dus geen bijnaam. Hij was en bleef gewoon Tsukuru. Dit kleurloze tekent de rest van zijn leven. De pijn van zijn verbanning wordt in de loop der jaren minder, maar verdwijnt niet: ‘Alleen had die nu iets meer weg van eb en vloed: hij zwol aan en trok weer weg. Nu eens was het tij zo hoog dat zijn voeten nat werden, en dan weer laag – zo laag dat hij het nauwelijks meer kon zien.’
Ruim16 jaar later moedigt zijn vriendin Sala hem aan uit te zoeken wat er toen eigenlijk gebeurd is aangezien deze gebeurtenis nog steeds een grote invloed heeft op zijn leven. Tegen haar verwoordt Tsukuru zijn fundamentele probleem: ‘Ik kan de muur die mijn subjectieve zelf van de objectieve werkelijkheid moet scheiden niet goed overeind krijgen.’ En zo start de zoektocht van de kleurloze Tsukuru, de zoektocht van een eenling.
Verschillende dimensies van de werkelijkheid worden onderzocht. De grenzen tussen droom en werkelijkheid zijn vaag. Al op de eerste pagina’s, tijdens zijn verblijf in het voorportaal van de dood, wordt dit thema aangekondigd: ‘Dat leek hem een bijzonder aantrekkelijk idee: dat deze wereld niet bestaat en de dingen die hij nu als werkelijkheid beschouwt niet langer werkelijk zijn.’ Door het verhaal van de zoektocht heen wordt op een intrigerende manier de grens van droom en werkelijkheid verkend. ‘Het was de werkelijkheid, maar dan met alle typische kenmerken van een droom.’ De werkelijkheid blijft moeilijk te vangen: ‘Hij kon nog niet goed uitmaken waar de droom ophield en de verbeelding begon, waar de verbeelding ophield en de werkelijkheid begon.’
Al mag Tsukuru zichzelf dan kleurloos vinden, door zijn zoektocht ontdekt hij dat dit niet overeenkomt met het beeld dat anderen van hem hebben. Ook kleur en kleurloosheid komen steeds terug. Op subtiele manieren: in koele constateringen, ‘Deze gevoelens misten alle kleur…’ of in de beschrijving van een persoon, ‘alsof haar kleuren fletser waren geworden.’
Overgangen tussen heden en verleden en droom en werkelijkheid zijn vloeiend en de zinnen zijn harmonieus gecomponeerd. Dat is een groot compliment voor Jacques Westerhoven, de vertaler. Hij zette het multi-interpretabele Japans om naar soepele, prachtige zinnen in een sobere, maar vlotte stijl. Het boek kent zoveel verschillende lagen en niveau’s, dat dit een enorme klus moet zijn geweest.
Is er dan niets negatiefs over deze roman te zeggen?
Nou vooruit dan, de vreselijk lange en onaantrekkelijke titel: De kleurloze Tsukuru Tazaki en zijn pelgrimsjaren…. Maar gelukkig blijkt Tsukuru alles behalve kleurloos.
