Auteurs hebben soms heel duidelijke bedoelingen met hun werk. Ze willen de lezer terugvoeren naar voorbije tijden, de maatschappij in een kritisch voetlicht plaatsen, de lezer in zichzelf doen kijken, ze willen de lezer amuseren, enzovoort. Iedereen wil wel iets met zijn of haar werk. Hoewel, álle auteurs? Nee, er is één auteur die moedig standhoudt tegen deze opdringende bedoelingencultuur: de schrijver L.H. Wiener.
Met zijn nieuwste boek, het in 2011 verschenen Shanghai Massage, lijkt Wiener deze lijn voort te zetten. De roman, vermoedelijk deels autobiografisch, handelt over de schrijver Ezra Berger, een oude man die kort geleden door zijn veel jongere geliefde Quirina is verlaten en die op een gegeven moment een ander jong meisje ontmoet waarop hij zijn zinnen zet. Tussen deze twee minnaressen in maken we Berger mee in een soort van theatrale (in elk geval weinig geloofwaardige) weemoed. Met spanning en sensatie heeft dit boek weinig van doen, maar hetzelfde geldt voor romantiek of het ouderdomsthema.
Wie het Groot Dictee der Nederlandsche Taal, in 2011 geschreven door Arnon Grunberg, wat populistisch vond ten opzichte van de editie van 2010 (toen het een tekst van Tommy Wieringa betrof), wordt met klem aangeraden om zich niet tot Wiener te wenden. De overpeinzingen van het hoofdpersonage belichten eigentijdse issues uit een stereotiepe tienerwereld: beginnend met SOA’s en eindigend met de welbekende T9-woordvervorming van mobiele telefoons; het langdradige middendeel bestaat hoofdzakelijk uit drank, huishoudelijk geneuzel, intellectuele maar triviale verwijzingen (bijv. naar Macbeth, of naar Wordsworth) en vooral heel veel seks (meestentijds pervers en bijkans pornografisch beschreven).
Het concept doet sterk denken aan Memoria de mis putas tristes (Herinnering aan mijn droeve hoeren), een boeiende novelle uit 2004 van Gabriel García Márquez. Het punt van overeenkomst is natuurlijk het onderwerp (het seksuele leven van een bejaarde man), maar daarmee is ook alles gezegd. Márquez schrijft met waardigheid over zijn hoofdpersonage; Wiener laat zijn ik-figuur alles en iedereen afzeiken, zichzelf inbegrepen. Beide boeken mijmeren heel wat af, maar Márquez schrijft mooi, en dan zoals men ‘mooi’ bedoelt – zijn woorden ademen Latijns-Amerika, je gaat oprecht houden van de werelden die hij beschrijft (welke Márquez-lezer heeft geen diepe band met zijn Macondo?) – terwijl je bij Wiener onafgebroken het gevoel hebt wég te willen, weg uit zijn puberale gedachtekringetjes.
In weerwil van bovenstaande moet wel worden opgemerkt dat hij niet moeilijk schrijft. Alles is uitstekend leesbaar. Nu is leesbaar schrijven iets compleet anders dan fijn schrijven, maar feit blijft dat je niet veel leestechnische moeite kunt ondervinden met deze roman. De zinnen zijn – meestal althans – niet al te lang, en eventuele moeilijke woorden worden waar nodig uitgelegd. Het is wel een vereiste om over een onuitputtelijk doorzettingsvermogen te beschikken, want Wieners uitweidingen over zijn huisdieren en zijn huishouden vergen het uiterste van een ieders leesgeduld.
De uitgeverij poogt de lezer op de flaptekst ertoe aan te zetten deze roman ‘met enige goede wil’ (no joking) te lezen als een ode aan de vrouw. Na enig hard lachen, herlezen en nogmaals hard lachen moet elke lezer, de hardcore-Wienerfan niet uitgezonderd, bevestigen dat dit alles behalve een ode aan de vrouw is. Sterker nog, het is bij vlagen misogyn te noemen: vrouwen worden afgeschilderd als vrijwillige seksspeeltjes van een oude viespeuk en beschreven als een homogene, nauw aan de mens verwante dierencategorie. Puberteit alom. Een als dwangmatig overkomende spellingafwijking (‘fantasties’, ‘cyberneties’) vormt de druppel.
Meer woorden mag men niet vuil maken aan dit boek. Het is per slot van rekening wel het werk van een auteur, die gezien zijn niet onaanzienlijke bibliografie, respect verdient. Rest nu de taak om toch maar eens, hetzij niet direct (eerst ter verluchtiging Dante, Grahame of Grunberg), het met de F. Bordewijk-prijs bekroonde Nestor (2002) van Wiener te gaan lezen. Want in het geval van Shanghai Massage is een literaire prijs niet bepaald (of liever: bepaald niet) voorstelbaar. We zijn terughoudend, maar benieuwd.