Stargate van Ingvild H. Rishøi is een moderne hervertelling van het meisje met de zwavelstokjes. Het is een kerstverhaal dat zich afspeelt in Tøyen, een volksbuurt in Oslo waar Ronja en haar oudere zus Melissa wonen met hun vader. Met de kerstdagen voor de deur wil de tienjarige Ronja voor het eerst een echte kerstboom in huis, maar met een vader die drinkt is dat geen wens die makkelijk kan worden vervuld. Ronja, die haar vader op een voetstuk zet, is blij met elk moment dat ze met haar vader deelt. Met behulp van de conciërge van haar school bezorgt ze haar vader een baantje als kerstboomverkoper. De gedachte erachter: als kerstboomverkoper kan hij zich misschien een kerstboom voor bij hun thuis veroorloven. Met de gedachte dat hij dan vast medewerkerskorting krijgt, neemt Ronja’s vader de baan aan.
Een paar dagen lang gaat het goed. Ronja en Melissa’s vader verkoopt kerstbomen, komt op tijd thuis en brengt boodschappen mee. Er wordt elke dag spaghetti gegeten, een luxe voor de meisjes. Maar dan begint hun vader weer te drinken als plotseling een van zijn drinkmaten voor de deur staat en hem meevraagt naar de kroeg. Het gaat al snel van kwaad tot erger en tot slot raakt hij zijn baan als kerstboomverkoper kwijt. De zestienjarige Melissa besluit dat het baantje in de familie moet blijven en ze spreekt met de kerstboomverkoper af om voor en na school te komen helpen.
Een huisje waar ze veilig zijn
Stargate wordt verteld door Ronja. Zij wordt voornamelijk verzorgd door Melissa. Op avonden dat hun vader van huis is en in een kroeg met de naam Stargate of Vrienden te vinden is, kruipen de zusjes bij elkaar in bed en vertellen ze elkaar geruststellende verhalen. Over een huisje in het bos waar ze veilig zullen zijn en waar een kerstboom staat.
‘”Dan gaan we naar de kamer en steken we de kaarsjes in de boom aan,” zei ze. “En ze geven prachtig licht.” “Ja,” zei ik. “Zoals in het meisje met de zwavelstokjes.” “Daar moet je niet aan denken,” zei Melissa. “Dat is het zieligste verhaal ter wereld.” “Maar herinner je je die boom niet?” vroeg ik. “Herinner je je die kerstboom niet als ze naar binnen kijkt?” “Ze ijlt van de koorts,” zei Melissa. “Denk aan iets anders. Want dat meisje gaat op het eind dood.” “Ze gaat niet dood,” zei ik. “Ze gaat naar haar oma.”‘
De bovenstaande passage haalt niet alleen het verhaal van het meisje met de zwavelstokjes aan om aan te tonen dat Stargate hierop gebaseerd is, maar laat ook het verschil tussen de leeftijden van Ronja en Melissa zien. Melissa is al gekleurd door het leven met haar vader en de hardheid die hierbij komt kijken, terwijl ze Ronja hiertegen wil beschermen en haar kinderlijke onschuld wil bewaren.
Kerstcadeautjes
Deze wisselwerking tussen de zussen zorgt voor een ontroerend effect. De cynische blik van Melissa werkt als een versterkende factor voor de onschuld van Ronja, die hoop en dromen koestert maar gelijktijdig zorgen heeft die een tienjarige niet hoort te hebben. Zoals wanneer hun vader laat op de avond zegt kerstcadeautjes te gaan kopen van een voorschot op zijn salaris en Melissa hem confronteert met haar vermoeden dat hij naar de kroeg gaat. Nadat Melissa de discussie verliest, ligt Ronja in bed te piekeren. Ergens voelt ze aan dat haar vader geen cadeaus is gaan kopen.
‘Ik had gewoon moeten zeggen maar we willen dit jaar geen cadeaus. Ik had naar Eriksen moeten gaan en moeten zeggen geef onze vader geen voorschot, ik had bij Aronsen moeten aankloppen en moeten zeggen kunt u op de portemonnee van onze vader passen? Maar dat had ik allemaal niet gedaan. Ik was met papa meegelopen naar de gang en had onnozel gevraagd ga je een cadeau kopen? Zal ik dan zeggen wat ik wil hebben?’
De schrijfstijl van Stargate is simpel, passend bij het perspectief van een tienjarige. Met weinig woorden beschrijft Rishøi treffend hoe het alcoholisme van hun vader het leven van de twee zussen beïnvloedt. Als ook de omgeving zich zorgen begint te maken en buurman Aronsen op een gegeven moment aan Ronja vraagt of ze al ontbeten heeft antwoordt ze: ‘Ja. Maar dat is een tijdje geleden.’
Herhalende elementen
De omstandigheden worden langzaam maar zeker steeds erger. Het verkopen van de kerstbomen wordt alsmaar moeilijker voor Melissa omdat ze Ronja bij zich wil houden – Ronja helpt Melissa – en haar baas dat niet wil. Hun vader gaat steeds meer drinken en regelmatig vindt Ronja hem bewusteloos op de vloer in een plas urine. Op een gegeven moment wordt ze boos en confronteert ze hem met alle dingen die haar op dat moment te binnen schieten. Het stinkende appartement, het ontbreken van stofzuigerzakken en de karige inrichting. Wanneer ze alles tegen haar bewusteloze vader gezegd heeft, vertelt ze: ‘[…] moest ik huilen en ik schudde mijn hoofd, want op dat moment begreep ik alles. Ik begreep alles, maar er was niets aan te doen.’
Door de slechte situatie en het ontbreken van zorg wordt Ronja ziek en Melissa, uitgeput van het sjouwen met de kerstbomen in de vrieskou, kan haar niet meer helpen en schijnt hetzelfde virus te hebben. Samen kruipen de meisjes onder een kerstboom om te schuilen voor een sneeuwstorm en ze denken aan de mooie verhalen die hun vader vroeger vertelde en die ze elkaar uiteindelijk zijn gaan vertellen. Het verhaal over het veilige huisje in het bos biedt de meisjes steun, totdat ze steeds dichter bij het moment komen waarop ze naar een betere plek kunnen gaan.
Stargate is dankzij het eenvoudige taalgebruik en Ronja’s perspectief een prachtig maar schrijnend verhaal. Het laat een vertelkunst zien die de lezer bij de keel grijpt en niet meer laat gaan. De alternatieve invalshoek van de twee zusjes met een alcoholistische vader geeft een moderne draai aan het bekende verhaal van het meisje met de zwavelstokjes. Daarmee is Stargate een geweldige hervertelling van ‘het zieligste verhaal ter wereld’.
