‘Hoewel geschreven door een politicus, is het geen politiek boek geworden.’ Dat vindt Harry van Bommel, de samensteller van deze bundel Surinaamse portretten én actief politicus in de Tweede Kamer voor de SP. Is dat wel zo? We nemen een kijkje in de levens van vijftien Surinamers die hun weg hebben gevonden in de Nederlandse samenleving en leggen hun portretten langs de politieke lat.
1975. Suriname wordt onafhankelijk, nadat het sinds de 17e eeuw als kolonie van Nederland heeft gefungeerd. Gedurende de periode van dekolonisatie die daarop volgt, vertrekken grote groepen mensen uit Suriname om in Nederland te gaan wonen en werken. De onafhankelijkheid van Suriname met enige jaren daarna de Decembermoorden zijn voor veel Surinamers de aanleiding om hun thuisland te verlaten. Het is er niet meer veilig en er is nauwelijks werk. Dus gaat men weg van de familie, de warmte en de levendige drukte op straat; weg uit Suriname. Op naar het koude land aan de Noordzee, naar een leven tussen vier muren. Een koud land, ja, maar ook een land vol mogelijkheden. Althans, voor de geïnterviewden geldt dat iedereen op zijn of haar eigen manier geslaagd is in het leven: advocaat, presentator, kunstenaar, consultant, politicus, etc. Veel bekende namen passeren de revue: Prem Radhakishun, Sylvana Simons, Humberto Tan, Tanja Jadnanansing.
Herkenbare thema’s
Thema’s die in de interviews aan de orde komen zijn: het leven tussen twee culturen, discriminatie, politiek, integratie, het slavernijverleden, etcetera. Over de eerste twee thema’s komen de meningen grotendeels overeen. De meeste geïnterviewden worstelen met de vraag of ze nu Surinamer of Nederlander zijn. Ze leiden veelal een Nederlands leven met een Surinaams sausje: ze zijn bijna allemaal lid van een Surinaamse club, maar ze leiden verder een ‘gewoon’ Nederlands bestaan. De eerste kennismaking met Nederland vonden de meesten wel tegenvallen. Zo ging administratief medewerkster Donita Singodikromo de eerste dag uit school naar de verkeerde flat. Flats kende ze niet in Suriname en een leven binnenshuis was enorm wennen. In Suriname leeft iedereen veel meer op straat. Als het om discriminatie gaat, valt het veel geïnterviewden op dat er in Nederland de laatste jaren een verharding heeft plaatsgevonden naar mensen met een andere huidskleur. Tanja Jadnanansing heeft op dit gebied een bijzonder positieve instelling. Zij leeft volgens het principe van een Hindoestaans gezegde: manur bhava. Dat betekent ‘word mens!’ Dat wil ze alle jongeren waarmee ze werkt meegeven, ongeacht hun kleur. Een mooi en nobel streven.
Over politiek zijn de meningen verdeeld. Humberto Tan vindt de Surinaamse politiek bijvoorbeeld onbegrijpelijk, omdat er wordt gezegd dat je niet naar het verleden moet kijken, terwijl een land daar volgens hem juist veel van kan leren. Hij volgt de Surinaamse politiek dus op afstand, terwijl burgemeester en wethouder Roy Ho Ten Soeng direct in Suriname zou gaan stemmen, als dat mocht. En over Nederlandse politici: zij zouden volgens sommigen meer aandacht moeten besteden aan het slavernijverleden, maar of ze zich moeten bemoeien met de Surinaamse politiek… de één vindt van wel, de ander vindt van niet.
Vijftien geslaagde voorbeelden
De aanleiding voor het verschijnen van deze bundel vormde voor Van Bommel het feit dat het in 2015 veertig jaar geleden was dat Suriname onafhankelijk werd. Althans, dat schrijft hij zelf in zijn inleiding. Naarmate het boek vordert, doemt het beeld op van een geslaagde integratie. Niet geheel probleemloos, maar wel overwegend succesvol.
Over de selectie van de geïnterviewden schrijft Van Bommel in de inleiding dat hij heeft geprobeerd een gebalanceerde etnische verhouding in het boek te krijgen, om hiermee een volledig beeld van de geschiedenis van Suriname en Nederland te geven. Suriname kent een grote etnische diversiteit: Afrikanen, Javanen, Hindoestanen en Chinezen. Van alle etnische groepen heeft Van Bommel een paar mensen geïnterviewd voor zijn boek. Dat klinkt dus heel weloverwogen en objectief. Maar deze objectiviteit is, evenals de dubieuze aanleiding, slechts schone schijn. Want Van Bommel heeft zijn selectie gemaakt uit louter succesvolle en grotendeels bekende Surinaamse Nederlanders. Ondanks dat de etnische diversiteit wel wordt gewaarborgd, geeft dat geen volledig beeld van de geschiedenis van Suriname en Nederland, zoals Van Bommel beweert, maar een rooskleurig beeld.
Het gebrek aan objectiviteit is het grote manco van deze bundel. Van Bommel schrijft in de inleiding dat hij hoopt dat de portretten in deze bundel aanleiding geven tot verdere discussie over belangrijke thema’s als migratie, integratie en discriminatie. De portretten zijn boeiend en leerzaam, maar er is echt meer nodig dan een interview met vijftien tevreden en geslaagde migranten voor een discussie over dergelijke grote en actuele thema’s. Hiervoor is het noodzakelijk om de thema’s van meerdere kanten te belichten en dat gebeurt niet in deze bundel. De portretten geven geen volledig beeld van de geschiedenis die Suriname en Nederland delen, in tegenstelling tot wat Van Bommel beweert in zijn inleiding. Dat kan ook niet, als je bedenkt dat Van Bommel met deze bundel nóg een doel heeft, namelijk het ‘laten zien wat de migratie vanuit Suriname voor Nederland in positieve zin heeft betekend en betekent.’ Die laatste doelstelling wordt dus duidelijk wel behaald en… heeft als gevolg dat het boek in alle opzichten tóch een politiek boek is geworden. Hoe kan het ook anders, in een tijd waarin de vluchtelingenproblematiek met stip op nummer één staat op de politieke agenda. Maar goed, los van de paradoxale doelstelling(en) die de schrijver heeft gehad met dit boek, de portretten op zichzelf zijn erg interessant. En ze zorgen ervoor dat je stilletjes gaat verlangen naar het gezellige familieleven in het zonovergoten Suriname en het opgeruimde karakter van de bevolking. Want, zoals Sylvana Simons stelt: ‘Ik zou niet weten hoe ‘ongelukkig’ eruitziet in Suriname.’
