De kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen van Léon Le Gall zitten in de kathedraal van de Notre-Dame te wachten op de priester. Als fervent papenhater is dit Léons laatste geintje: zijn uitvaart moet persé in de grootste kerk van Parijs plaatsvinden en het amuseerde hem al jaren vóór zijn dood dat zijn kinderen een ruime 2,5 uur hun knieën zouden pijnigen op de harde banken in de koude kerk. De priester laat op zich wachten en de stilte wordt verbroken door het klikken van de hakken van een vrouw, die gedecideerd de halfduistere kerk binnen stapt. Zij paradeert naar de open kist en kust Léon. Daarna haalt zij een oude fietsbel uit haar handtasje en belt twee keer.
De vrouw is duidelijk geen Le Gall, maar toch weten alle aanwezigen meteen wie zij is.
‘Is het…?’
‘…misschien…’
‘Zou je denken?’
Met deze intrigerende scène begint Alex Capus zijn roman Léon & Louise. Eén van Léons kleinkinderen blikt terug en vertelt de bijzondere liefdesgeschiedenis van Léon en Louise.
In het voorjaar van 1918 ontmoet de 17-jarige Léon de even oude Louise. Beide zijn door het verloop van de Eerste Wereldoorlog in Saint-Luc-sur-Marne terecht gekomen. Léon werkt op het station, Louise werkt voor de burgemeester. De burgemeester worstelt enorm met de moeilijke taak om doodsberichten van gesneuvelde soldaten over te brengen aan familieleden. Op een prachtige manier wordt beschreven hoe Louise deze taak als vanzelfsprekend van hem overneemt en als vriendelijke ‘engel des doods’ het respect van de dorpsbewoners wint. De liefde tussen Léon en Louise is intens. Vrijwel meteen stelt de eigenzinnige en ondoorgrondelijke Louise een regel in: ‘Geen vragen. Ik vraag jou niets en jij vraagt mij niets.’ En omdat beide tieners zich aan deze afspraak houden, accepteren ze elkaar simpelweg zoals ze zijn. De uit Normandië afkomstige Léon mist het strand en weet Louise over te halen een weekend naar Tréport te gaan. Léons definitie van geluk is even simpel als doeltreffend: ‘Wandelen over de klippen, op het strand rare spullen verzamelen en dan een droog plekje zoeken om te slapen.’ Hun samenzijn is vanzelfsprekend. Op het strand ‘…liepen ze zwijgend naast elkaar, alsof ze een oud vertrouwd stel waren, dat elkaar niets meer hoefde te laten zien.’
Léon ervaart een volmaakt geluk, voor hem bestaat er een leven voor Tréport en een leven na Tréport. Maar de oorlog maakt een ruw einde aan dit prille geluk. Tijdens een hevig bombardement verliezen Léon en Louise elkaar uit het oog. Beide raken ernstig gewond, denken dat de ander het bombardement niet heeft overleefd en zoeken, na een lang herstel, hun eigen weg. Léon trouwt met Yvonne. Zo gemakkelijk en vanzelfsprekend als zijn liefde met Louise was, zo hard moet hij werken om harmonieus samen te kunnen leven met Yvonne.
‘Hij had zich intussen ontwikkeld tot een man met enige levenservaring, en na vijf jaar huwelijk was hem bekend dat de ziel van een vrouw op geheimzinnige wijze in verband stond met de beweging van de sterren, de wisseling van de getijden en de cycli van het vrouwelijk lichaam, misschien ook wel met onderaardse vulkaanstromen, de routes van de trekvogels en die dienstregeling van de Franse Spoorwegen, eventueel zelfs met de productie van olievelden van Bakoe, de hartfrequentie van kolibries aan de Amazone en het gezang van de potvissen onder het pakijs van de antarctics.’ Kortom Léon kijkt vol verwondering naar zijn vrouw en het onbegrip is wederzijds.
Tien jaar na het bombardement zit Léon in de Parijse metro en ziet in de trein die naast hem op het perron stopt zijn doodgewaande Louise. Een prachtige scène, die zo verfilmd kan worden, volgt. Na een blik van herkenning rijdt de trein met Louise erin in tegengestelde richting van de metro van Léon. In complete verwarring vertelt Léon aan Yvonne dat hij Louise heeft gezien en zij eist dat hij haar gaat zoeken, omdat dit nodig is voor hun huwelijk. Zoveel begrijpt ze dan wel van haar man. Léon vindt Louise terug en hun eerste ontmoeting is typisch voor de eigenzinnige Louise. De lezer wordt weer getrakteerd op een aantal prachtige en humorvolle scenes. Hun liefdesverhaal gaat verder, maar toch ook weer niet: ‘In de volgende elf jaar, acht maanden, drieëntwintig dagen, veertien uur en achttien minuten zagen en hoorden Louise en Léon elkaar niet terug, en ze bleven zonder bericht uit elkaars buurt.’
Weer probeert Léon te leven zonder Louise en zijn leven en gemis worden in rake pennenstreken neergezet. Wat schrijft Capus toch krachtig: niet alleen Léons liefde voor Louise is ontroerend, maar ook zijn relatie met zijn vrouw Yvonne wordt indringend beschreven. De zinnen zijn mooi, de woordkeuze is sterk en Capus besteedt zorg en aandacht aan de zaken die onuitgesproken blijven, de gevoelens die niet in woorden kunnen worden gevangen. Alle personages, en vooral het karakter van Yvonne, worden scherp en trefzeker uitgewerkt. Als een kameleon stapt Yvonne moeiteloos van de ene rol in de andere: van een vrolijk zingend meisje, via een lichtelijk aangeschoten levensgenieter, naar een gekwelde huisvrouw en Griekse tragédienne. Ook haar steeds veranderende relatie met León wordt met sympathie en humor beschreven.
Ze kennen zo hun problemen, maar toch, ondanks alles, weten ze dat ze samen al vele stormen hebben doorstaan en dat ze ook toekomstige gevaren samen het hoofd zullen bieden. Hun wederzijdse vertrouwen is zo sterk dat ze elkaar in alle rust hun gang kunnen laten gaan. Louise is aanwezig in hun leven samen, maar vormt geen bedreiging. Maar ook op dit punt in het verhaal, net als de lezer denkt dat alles duidelijk is en er een status quo is bereikt, ondergaat Yvonne weer een gedaanteverwisseling. ‘Leon vroeg zich af met welke gedaanteverwisselingen deze vrouw hem in de toekomst nog meer zou verrassen.’ Op zijn beurt is ‘Léon al een hele tijd gewend aan het idee dat hij twee vrouwen had, de een aan zijn zijde en de ander in zijn hoofd…’
De Tweede Wereldoorlog breekt uit. Dreef de Eerste Wereldoorlog Léon en Louise voor het eerst uit elkaar, de Tweede Wereldoorlog doet hetzelfde. En zo blijft deze intense liefde er een op afstand en van verlangen. Terwijl Léon in Parijs blijft en een privé-oorlogje uitvecht met Standartenführer Knochen, vecht Louise haar eigen strijd tegen de dodelijke verveling in Frans-Soedan. Léon & Louise is een wondermooi verhaal, een liefdesgeschiedenis die zich afspeelt tegen de achtergronden van de beide wereldoorlogen. De liefde tussen Léon en Louise staat centraal, maar de Europese geschiedenis is alom aanwezig, vaak onverwacht en schuilend in details zoals wanneer Léon tot zijn stomme verbazing Hitler in Parijs voorbij ziet rijden. Het is intrigerend en tragisch hoe Léon in beide wereldoorlogen dezelfde vrouw verliest. Je zou wensen dat dit verhaal echt gebeurd is, en de auteur prikkelt de lezer door op sommige momenten in het verhaal door te laten schemeren dat hij misschien die kleinzoon is die de tragische en komische liefdesgeschiedenis van zijn grootvader Léon en zijn onbereikbare Louise vertelt.
Capus speelt met taal en met alles wat niet gezegd wordt. Het is een auteur waar we vast nog veel van gaan horen. En die fietsbel uit de beginscène? Lees het boek maar, het is een aanrader.
