In Nederland is Marlen Haushofer (1920-1970) redelijk onbekend, ondanks dat er nog steeds nieuwe vertalingen van haar boeken verschijnen. In eigen land wordt zij gerekend tot Oostenrijks grootste schrijvers. Haushofer schreef kinderboeken, verhalen, novellen en romans. De roman Die Wand (De wand), bekroond met de Arthur Schnitzler-prijs, betekende haar grote doorbraak. Ook ontving zij andere prijzen zoals de Staatlicher Förderungspreis für Literatur (1953 en 1968). De wand verscheen in al 1963, maar werd pas in 1988 in het Nederlands vertaald en onlangs, in 2012, verfilmd.
De wand is een intrigerende en goed geschreven roman over een onzichtbare wand die een vrouw scheidt van de rest van de wereld. Zij kan de wereld, die versteend lijkt, wel zien, maar niet bereiken. Zij is letterlijk geïsoleerd en heeft alleen gezelschap van haar hond. In prachtige zinnen beschrijft Haushofer de groeiende band tussen vrouw en hond. En al weet de lezer vanaf de eerste pagina’s dat deze hond zal sterven, zijn dood komt toch als een schok. Het gemis en het verdriet om zijn sterven maken indruk. De intense beschrijvingen van de band tussen mens en dier zijn sterk en intens. Helaas weet Haushofer deze diepgang niet te bereiken in haar onlangs heruitgegeven boek De avonturen van kater Balthazar.
De kater Balthazar is het stralende middelpunt van het gezin bij wie hij woont. Hij is ‘kats-eigenwijs’ en bij vlagen onuitstaanbaar. Moeder moet haar ochtendjas aan hem afstaan en vader zijn waterglas.
Voor kattenliefhebbers is Balthazars eigenwijze kijk op de wereld herkenbaar en wellicht aandoenlijk, maar de capriolen van de kater raken de lezer niet: het verhaal blijft te oppervlakkig. De intense beschrijvingen uit Haushofers andere werk ontbreken en het taalgebruik is gedateerd en oubollig. De manier van vertellen is zo vlak en expliciet dat dit dikwijls gaat irriteren: ‘mama’ wordt door de kater gekoeioneerd en ook ‘papa’ danst naar de katers pijpen. Balthazar wordt gevangen door ‘een slechte man’ en bevrijd door een ‘aardige mevrouw’.
In te expliciete beschrijvingen blijkt hoe belangrijk het katje is voor het gezin.
‘Wanneer mama op zolder kwam en Balthazar riep, kwam hij als een paardje ergens vandaan gegaloppeerd, sprong hoog tegen haar op, maakte een salto in de lucht en stoof weer weg. Zijn stralende humeur werkte zo aanstekelijk dat je in zijn aanwezigheid gewoon niet nors of bedroefd kon zijn. Op die manier betaalde Balthazar alles terug wat hij zijn huisgenoten schuldig was.’ Van de lezer wordt niet veel inspanning gevraagd.
De lange titels van de hoofdstukken zijn niet alleen nauwelijks leesbaar, maar ook samenvattingen van wat er gaat gebeuren. ‘Balthazar ontdekt de zolder en beleeft een gelukkige tijd. Omdat hij niets van het groene gras wil weten wordt hij opgesloten. Later maakt hij op het dakterras kennis met Bolletje’. Een titel van een willekeurig hoofdstuk. Het is jammer dat de inhoud al prijsgegeven wordt, waardoor het boek een wat voorspelbare leeservaring wordt.
De avonturen van kater Balthazar is een aardig boek voor kattenliefhebbers die wat ontspanning zoeken, maar een literair hoogstandje is het niet.
