Zomerlezen – Onbehaaglijke bespiegelingen

door Anky Mulders

Waar uitgevers nogal eens boeken van het lichte genre aanprijzen als vakantielectuur is er geen enkele reden om in de zomer niet iets van meer gewicht te lezen. Zomer met warmte, licht en vrije tijd is uitermate geschikt voor bespiegelingen over wat er allemaal niet deugt in het leven.

Een religie kan mensen houvast en troost geven, maar in doorgeschoten vorm zal ze de menselijke geest altijd ook beschadigen. Wie daar niet van overtuigd is, kan zich verdiepen in het meisje Tara in Leerschool van Tara Westover. Zij groeit op in een mormoonse gemeenschap in Utah, de ouders zijn streng religieus. Ze hebben zich afgekeerd van de maatschappij. Tara moet net als haar zus en broers werken in de schroothandel van haar vader op hun boerderij. Daarbij gewond raken zien de ouders als de wil van God waarin mensen niet horen in te grijpen. De eerste negen jaar van haar leven bestaat Tara administratief niet en haar moeder schat haar zestien op het moment dat ze dertien is. De vader denkt dat de overheid openbaar onderwijs gebruikt ‘als truc om kinderen van God af te keren’, reden waarom de zeven kinderen niet naar school gaan – totdat enkelen van hen zelf voor onderwijs kiezen. Ook Tara wil uiteindelijk naar de Brigham Young University, waar blijkt dat ze nog nooit van de Holocaust heeft gehoord. Uit schaamte voor haar achtergrond houdt ze afstand van iedereen. Ze leert alles wat er te leren valt, waarna school en kerkgemeenschap haar steunen bij verdere studie: ze mag zelfs naar het Britse Cambridge.

Leerschool is een adembenemend relaas over de worsteling van een jonge vrouw die alles in het leven zelf moest veroveren, terwijl ze gekweld werd door lichamelijke pijnen en schuldgevoelens omdat ze haar familie had verraden door zich aan hun wurgende regime te onttrekken.

 

Omslag Leerschool - Tara Westover
Leerschool
Tara Westover
Vertaling door: Lette Vos
Verschenen bij: De Bezige Bij
ISBN: 9789403166100
400 pagina's
Prijs: € 15.00

Over heel andere beschadigingen gaat Kind, beloof me dat je de kogel kiest van historicus Florian Huber, een indrukwekkend boek over gebeurtenissen waar nog weinig mensen vanaf weten: de zelfmoordgolf onder de Duitse bevolking aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Tientallen jaren is deze verdrongen en verzwegen geweest, Huber vestigt er de aandacht op. Gevoed door nazipropaganda werden burgers uit alle soorten beroepen en alle lagen van de bevolking radeloos van angst voor de binnentrekkende Russen in het oosten en Amerikanen in het westen, overtuigd als zij ervan waren slachtoffer te worden van moord en verkrachting als straf voor het verliezen van de oorlog en de daden van de nazi’s. Met duizenden tegelijk pleegden ze zelfmoord door zich op te hangen, te verdrinken, dood te schieten of de polsen door te snijden. Ouders vermoordden hun kinderen alvorens zelf de dood te kiezen en soms liep dat mis en overleefde of een kind of een ouder.

Huber baseert zich op dagboeken, brieven en verslagen van gewone mensen die getuigen van de zelfmoorden. Hij verdiepte zich in de geestesgesteldheid van mensen die liever dan de overwinning van de geallieerden te aanvaarden de eigen ondergang zochten. Ook begrepen velen na de oorlog niet waardoor zij zich de jaren ervoor zo hadden laten verblinden.

Een opzienbarend en verhelderend boek dat zich door de literaire stijl van Huber laat lezen als een roman.

Omslag Kind, beloof me dat je de kogel kiest - Florian Huber
Kind, beloof me dat je de kogel kiest
Florian Huber
Vertaling door: Marianne Palm
Verschenen bij: Hollands Diep
ISBN: 9789048849925
318 pagina's
Prijs: € 21.99

Om een beetje in de sfeer te blijven: Karl Ove Knausgård schrijft in ‘Vrouw’– het laatste deel van Mijn strijd, verschenen in 2016 – een essay van vierhonderd pagina’s dat voornamelijk handelt over de mentaliteit en drijfveren van de jonge Hitler en hetgeen daaruit is voortgevloeid. Na gedachten over een gedicht van Paul Celan komt hij op nazi-Duitsland en pakt hij Mein Kampf uit de kast dat daar al een tijdje stond. Hij probeert Hitler – voordat dat deze ‘der Führer‘ werd – te duiden, haalt vrienden en bekenden uit die tijd aan, ontleedt ieder woord in het vermaledijde boek en concludeert dat Hitlers woorden een symbool van menselijke boosaardigheid zijn.

Lezers die alleen geïnteresseerd zijn in het leven van Knausgård kunnen het essay gewoon overslaan. Daarbuiten kijkt hij terug op het schrijven van Mijn strijd en vraagt hij zich af waarom hij zijn familie en vrienden erin betrok. De schrijver is vrijwel overal wijdlopig, het lijkt alsof hij iedere in hem opkomende gedachte aandacht geeft en wijdt ellenlange zinnen – er staan soms komma’s waar beter een punt had kunnen staan – aan zijn onderzoek. Maar zijn redeneringen snijden hout, vervelen nooit en komen langs de vele omwegen altijd weer op het uitgangspunt terug. Behalve een begenadigd schrijver is Knausgård ook een gedegen denker waardoor zijn eigenzinnige gedachten een genoegen zijn om te lezen.

 

Omslag Vrouw - Karl Ove Knausgård
Vrouw
Karl Ove Knausgård
Vertaling door: Marianne Molenaar
Mijn strijd 6
Verschenen bij: De Geus
ISBN: 9789044538441
1088 pagina's
Prijs: € 20.99

Recent

25 september 2023

‘Liegen is de laatste brug naar redding zonder hoop'

Over 'Ten oosten van de Middellandse Zee ' van Abdelrahman Munif
23 september 2023

333 gebruiksaanwijzingen bij jezelf

Over 'Heel de wereld wordt wakker' van Jaap Robben
22 september 2023

Onderkomen

22 september 2023

Eigen tekortkomingen actief in jezelf bestrijden

Over 'Het bouwen van een zenuwstelsel. Een memoir' van Margo Jefferson