Om hun as draaiende soefidansers verbinden met een Weense wals, teksten schrijven met allusies op Proust, Huxley of Leopardi, en inspiratie vinden in spirituele teksten uit alle wereldreligies. Welkom in de wereld van Franco Battiato, geëngageerd en veelzijdig kunstenaar. Buiten Italië kreeg hij bekendheid door zijn deelname aan het Eurovisiesongfestival 1984. Samen met zangeres Alice zong hij I treni di Tozeur, over het verlangen langzaam te leven, net zo langzaam als de trein naar het Tunesische Tozeur. Battiato overleed dinsdag 18 mei jl. op 76-jarige leeftijd, de dag van de eerste Songfestivalvoorronde in Rotterdam.
Mijn hoofd tolde van de vele dwarsverbanden, toen ik me begin jaren negentig in zijn teksten verdiepte. Door hem ontdekte ik de Zwitserse schrijfster Fleur Jaeggy. L’Oceano di Silenzio is van hen samen: ‘Ich hatte in fernen Zeiten/ Dort oben oder in Wasser gelebt.’ In Battiato’s levensvisie gold: verleden, heden, dier en mens, alles is met elkaar verbonden. En alles keert telkens terug: ‘Torneremo ancora, ancora e ancora.’ Geen wonder dat hij vegetariër werd, wil je eten wat je misschien zelf bent geweest?
In het voorjaar van 2013 reisden mijn partner en ik door Sicilië. We bezochten Syracuse, de oude havenstad aan de Ionische zee, waar in de donkere en smalle straten de kruidige geur hing van Europa én Afrika. En we gingen naar Giarre-Riposto, de geboorteplek van Battiato. Vervallen gebouwen, verlaten straten, lelijke smoelen op verkiezingsposters. Vlakbij de zee hakte een man in de openlucht een enorme tonijn in plakken. Naast dat doorkliefde rode lijf lag een vissenkop met menselijke trekken. Tegen twaalven liepen we de brede maar stille Corso Italia af, op zoek naar een plek voor de lunch. Cubalibro Caffè Letterario, een boekhandel en cafetaria ineen, bleek open. Of nee, het was eigenlijk gesloten! Nietsvermoedend wandelden we naar binnen met een man die slechts iets kwam afgeven. We bestelden koffie en panini’s bij een jonge vrouw met een baby op de heup. ‘You know Battiato?’ vroeg ze verbaasd toen ik drie kwartier later naast de lunch ook La notte e il tempo afrekende, een boekje met gedachten over de teksten van Battiato.
We spraken vervolgens vooral met gebaren en gezichtsuitdrukkingen, ik misselijk van de plotse verwantschap die ik met haar voelde. De boekhandel en de aansluitende patio waren het decor geweest voor Battiato’s speelfilm Perduto amor. Ik begreep haar maar half, de plek bleek nog heiliger. Echt waar? Si! We bevonden ons zonder het te weten in zijn geboortehuis. Hier tokkelde hij als kleine jongen op zijn eerste gitaar, bedacht hij zijn eerste teksten.
Op de patio waar op dat moment nagenoeg alle schaduw was verdwenen, mompelde ik voor mezelf de eerste regels van L’Ombra della luce, een mystieke tekst over de donkere nacht van de ziel en ademde diep in: ‘Difendimi dalle forze contrarie’… ‘E non abbandonarmi mai’. En verlaat mij nooit. Bij serendipiteit vind je wat je niet zocht. Hier vond ik wat ik niet durfde te zoeken. Later keerden we terug om café en patio te filmen. Maar de rolluiken waren alweer neer. Google 2021 zegt dat het Cubalibro Caffè Letterario permanent gesloten is. Addio Battiato.
Eric de Rooij (1965) is schrijver, dichter, recensent en humanistisch geestelijk begeleider. In 2020 verscheen zijn romandebuut De wensvader (uitg. kleine Uil). In zijn columns schrijft hij over boeken die iets voor hem betekend hebben.
