Glooiende wegen, kronkelpaden, aan alles is te merken dat dit een eiland was. Een oud landschap met een dijk van zeewier in het oosten en op de westpunt werd ooit de post per schuit bezorgd. Daar loopt nu een smalle weg. ‘Dam’ heet die, langs de kust verandert de naam in ‘Quarantaineweg’. Onderaan de dijk een bakstenen gebouwtje met een metalen windvaan, ‘1919’ staat erop. Op de gevel zijn de uit steen gehakte letters RIJKSPEILSCHAAL nog net te lezen. Hier werden met een ingenieus apparaat, de maregraaf, de standen van eb en vloed geregistreerd. Een door de tijd onaangetaste plek.
Een volksliedje zal hier gezongen zijn.
Wie wil er mee naar Wieringen varen,
’s morgens vroeg al in de dauw,
met een mooi meisje van achttien jaren,
dat zo graag naar Wieringen wou.
Schipper ik hoor de hanen kraaien,
schipper ik zie de vlaggetjes waaien.
Stuurman laat je roer maar gaan,
Dan zullen we spoedig op Wieringen staan.
Een liedje uit de tijd van peilschaalwachters, allemaal in dienst van de rijksoverheid. Ze zouden zich verbazen over het definitief drooggevallen wad op deze westpunt. De Noordzee heeft het hier opgegeven.
Als je van mediteren houdt, moet je op deze plek gaan zitten. In de verte Den Helder waar in 1811 Napoleon even kwam buurten en op zijn initiatief werd de stad een marinehaven. Achter mij was zijn vriendelijke broer Lodewijk Napoleon actief. Je doet de ogen dicht en de chalets van zomergasten veranderen in barakken die daar tijdens zijn koningschap werden neergezet. Als zeelui besmet waren met een onbekende ziekte gingen ze hier in quarantaine. [Ik was hier voordat het virus uitbrak en toen was ‘quarantaine’ niet meer dan een woord. Bijzonder toch hoe het heden het verleden van betekenis voorziet.]
Via een slingerweggetje naar Stroe, vanuit de verte zie je dat dit dorp hoger ligt, ga ik naar het Wieringer Museum. Er is een tentoonstelling over rouw en kleding. Vrouwen mochten aanvankelijk niet op de begrafenis van mannen komen, later werd dit onder restricties toegestaan. Alleen de ogen mochten zichtbaar zijn. Ze zijn op foto’s afgebeeld met wat we nu een nikab noemen.
Een man vertelt me dat veel mensen die voor het eerst op Wieringen komen het ervaren als een onbekende wereld, alsof ze in een andere tijd zijn aangekomen. En staand voor de vitrine met de foto’s van de vrouwen concluderen we dat met de tijd de cultuur verandert. En dat dit per plek verschilt. Zaken die we eerst verbieden staan we later toe en andersom. Net als bij de inrichting van het landschap, wat we mooi of lelijk vinden wijzigt met de tijd. ‘God’ wordt niet meer met een hoofdletter geschreven. Goed en kwaad blijkt relatief.
Een groep jongeren uit deze streek neemt dat laatste heel letterlijk.
Zo wordt de familie Schmidt uit Hippolytushoef, de ‘hoofdstad’ van Wieringen, al jaren uitgescholden. Eieren worden tegen de ramen gegooid en wanneer zij hun Joodse feestdagen vieren, wordt hun huis beklad met hakenkruizen.
Ik rijd de provinciale weg op – de ‘Korte afsluitdijk’ wordt deze dam genoemd – en besef hoe vaak je onderweg geen tijd neemt voor een afslag. Haastig aan een plek voorbij gaat waar de tijd heeft stil gestaan. En ik besef ook dat ‘het stil staan van de tijd’ zowel een romantisch beeld is als een somber.
Hans Muiderman bezoekt eilanden en kustgebieden tot waar de zeeklei ophoudt en het hogere land begint. Hij reist van de Kop van Noord-Holland tot het midden van Jutland in Denemarken. Niet per se in die volgorde.
foto: Anneke van Kroonenburg
