De lijnen waarlangs wij lopen is een documentairefilm van beeldend kunstenaars Dominique Panhuysen en Danielle van Vree die op het IDFA niet zou misstaan, maar te zien was in het Amsterdamse puntWG. Panhuysen en Van Vree tonen hun moeders van respectievelijk zevenentachtig en tweeëntachtig in hun dagelijks leven; weduwen zijn ze, woonachtig in grote lege huizen. In een parallelle vertoning op twee schermen vertellen ze over de lijnen waarlangs zij hun leven hebben geleid. Het is verbluffend hoe vergelijkbaar deze beide vrouwen zich uitdrukken ondanks op het eerste gezicht totaal verschillende achtergronden. De een groeide op in een zuidelijk katholiek gezin en mocht uiteindelijk naar Utrecht voor een interne opleiding verpleegkunde. De ander werkte op de typekamer van een bank en ging als au pair naar Amerika. Veel verschil maakte dat dus niet.
Ook het leven van mijn moeder, na de mulo aan het werk en vanuit het ouderlijk huis getrouwd, wijkt nauwelijks af van de blauwdruk die voor deze generatie vrouwen, geboren in de jaren 30/40 van de vorige eeuw, universeel lijkt te zijn. Levens die onherroepelijk leidden naar het huwelijk en daarna in het teken stond van man, kinderen en het huishouden. Anno 2023 kijken de moeders Van Vree-Badoux en Panhuysen-Delwaide daar met milde verbazing op terug. Zonder verbittering. Zo was het nou eenmaal. Je stopte met werken. Je kreeg kinderen. Pieter en Rudolf – hun mannen – hielpen hooguit bij het opvouwen van de lakens. En nu zijn ze dood. Daar hebben ze verdriet van (gehad), maar ze hebben hun belangrijke mannen wel overleefd.
In de film zien we op twee schermen, in een afgewogen montage, hoe beide vrouwen vrijwel dezelfde handelingen uitvoeren. Ze schrijven een boodschappenlijstje, zetten thee, rommelen wat in hun aanzienlijke tuinen, vouwen kleren op en maken een kop soep voor zichzelf. Dat alles doen ze voorzichtig, bedachtzaam, een beetje breekbaar, maar ook volstrekt onnadenkend want geheel ingesleten in jarenlang gevormde patronen. Mijn eigen moeder is al dertig jaar dood, zij was nu eveneens zevenentachtig geweest. Ook haar handen deden het huishouden zonder dat het hoofd erover nadacht. Maar de rustige, broze wijsheid van deze twee vrouwen in de film heeft ze (jammer genoeg) niet mogen bereiken.
In de laatste twee scènes vertellen de moeders van Dominique en Danielle hoe zij naar hun dochters kijken en dan blijkt dat zij min of meer langs dezelfde lijnen lijken te lopen als hun moeders. En ik vraag me af hoe mijn moeder, dertig jaar na haar dood, over mij zou hebben gesproken. Door op een intieme manier in te zoomen op twee voor de buitenwereld volstrekt anonieme levens hebben de makers een raamwerk gebouwd dat niet alleen de geportretteerde vrouwen kadreert, maar tevens aan iedere toeschouwer de vraag stelt: ‘Wat heb jij van je moeder geleerd?’ Zo’n film verdient een groter podium. IDFA, volgend jaar dan maar?
De filminstallatie is nog te zien in OBA Mercatorplein (17-11 t/m 17-12) en OBA Bos en Lommer (19-12 t/m 21-1).
Jan Kloeze studeerde aan de Schrijversvakschool Amsterdam waar hij met andere studenten literair tijdschrift Proefdruk
