Dit jaar viert Geen Daden Maar Woorden Festival in Rotterdam zijn twintigste verjaardag. Op 14 oktober strijken schrijvers, spoken word-artiesten en muzikanten neer op diverse locaties aan het Deliplein op Katendrecht. Karlijn Leenders (1989) is sinds drie jaar, samen met Anouk Prins, verantwoordelijk voor de programmering. Literair Nederland sprak met haar over het festival en de keuzes die zij maakt om jong talent en een jong publiek aan elkaar te koppelen.
Tijdens Geen Daden Maar Woorden Festival (GDMW) staat het woord centraal. Het geschreven, het gesproken én het gezongen woord. Dat was twintig jaar geleden zo – Karlijn Leenders: ‘GDMW was één van de eerste festivals waar dwars door de disciplines heen geprogrammeerd werd’ – en dat is nog steeds zo. Waarin GDMW zich tegenwoordig nog onderscheidt van andere festivals die dezelfde succesvolle formule hanteren? Karlijn Leenders: ‘Wat ons uniek maakt, is dat we heel toegankelijk zijn.’
Jonge schrijvers, jong publiek
Toegankelijk is: toegankelijk voor een specifieke doelgroep. Anders dan de meeste festivals richt GDMW zich heel bewust op een jong publiek. Niet dat de al wat oudere lezer/luisteraar actief geweerd wordt, maar het is niet de bedoeling dat het festival een aanzuigende werking heeft op mensen die hun weg door de letteren al helemaal uitgestippeld hebben. Op het affiche van GDMW dus geen schrijvers als Arthur Japin en Griet Op de Beeck, maar, dit jaar: Ariel Levy, Hanna Bervoets, Gerda Blees, Nhung Dam, Murat Isik, Marijn Sikken en Roos Vlogman. Met uitzondering van Hanna Bervoets schrijvers die bij het grote publiek nog niet zo heel bekend zijn, maar op het punt staan definitief door te breken.
Karlijn Leenders: ‘De praktijk leert dat het publiek meegroeit met schrijvers. Bekende namen programmeren, betekent dat ook hun vaste publiek komt. Wij gaan voor een ander soort herkenning: een jong publiek en jonge schrijvers, dat gaat heel goed samen.’ Van een strikte scheiding tussen schrijvers en lezers is bovendien lang niet altijd sprake. ‘Een deel van ons publiek heeft ook schrijfambities en doet regelmatig mee aan schrijfwedstrijden. Tijdens GDMW staan ze oog in oog met auteurs die dezelfde weg gegaan zijn – Marijn Sikken en Roos Vlogman zijn Write Now!-winnaars – en het inmiddels gemaakt hebben.’
Vanwege dat jonge publiek verhuisde GDMW drie jaar geleden, in het jaar dat Karlijn Leenders programmeur van het festival werd, van de Rotterdamse schouwburg naar het Deliplein. ‘De verhuizing naar het hippe Katendrecht heeft goed uitgepakt. De ambiance past heel goed bij de sfeer van het festival.’ Katendrecht is de plek waar Karlijn Leenders de opdracht die ze zichzelf stelt – ‘ik ga voor een frisse programmering met relatief onbekende namen. Auteurs die niet overal te zien zijn’- waar kan maken.
Multi van alles maar literatuur corebusiness
Karlijn Leenders: ‘De schrijvers die dit jaar op GDMW staan zijn talentvolle, veelbelovende auteurs die de literatuur van de toekomst vertegenwoordigen. Ze hebben zonder uitzondering allemaal al een behoorlijk eigen stem.’
Zonder dat Karlijn Leenders daar veel moeite voor deed, vormen de schrijvers die zij uitnodigde ook een afspiegeling van de huidige generatie schrijvers, maar ‘de kwaliteit van hun boeken is bepalend. Ik programmeer niet bewust “multi-cultureel”. Wel vind ik het belangrijk dat er voldoende vrouwen op het festival staan. En dat via het werk van de optredende schrijvers diverse literaire genres aan bod komen.’
Toegankelijk zijn, heeft bij GDMW nog een kant: ‘Optredens zijn kort en op elk podium krijgen bezoekers een combinatie van de diverse disciplines te zien. Op elke locatie komt men dus in aanraking met het geschreven, het gesproken én het gezongen woord.’
Ondanks dat multi-disciplinaire is literatuur de corebusiness van GDMW, dat net als De Inktaap, Write Now! en de Dag van de Literatuur onder de paraplu van Passionate Bulkboek valt. Karlijn Leenders: ‘Zo’n vijftig procent van het programma is puur literatuur, maar ook spoken word en de muziek hebben een uitgesproken literair karakter. We kiezen voor artiesten met inventieve, literaire teksten. Wat alle artiesten met elkaar gemeen hebben is hun liefde voor taal.’
Opzettelijk engagement geen must
Voor Karlijn Leenders is het engagement van schrijvers niet doorslaggevend. Literatuur kan veel, maar hoeft van haar niet per se iets: ‘Literatuur verbindt. Literatuur maakt empathisch. Literatuur verschaft nieuwe inzichten. Dat is allemaal waar, maar belangrijk is dat die literatuur dan wel gelezen wordt.’ En dat doen jongeren, in tegenstelling tot wat weleens beweerd wordt, constateert Karlijn Leenders: ‘Jongeren blijven lezen omdat ze herkenning vinden, maar ze lezen ook omdat ze verder willen kijken dan hun dagelijkse realiteit en op zoek zijn naar iets nieuws. In die behoefte willen wij voorzien. Als het goed is, zet een festival als GDMW waar je literatuur kunt beleven, aan tot (verder) lezen.’
Net zoals literatuur geen vooropgezet doel hoeft te hebben, hoeft een schrijver dat van Karlijn Leenders ook niet. ‘Engagement mag, maar de kwaliteit van een literair werk hangt niet af van de mate waarin een schrijver zich uitspreekt over maatschappelijke kwesties. Aan de andere kant: als een schrijver de lezer aanzet tot denken – zoals Murat Isik met zijn realistische roman Wees onzichtbaar waarin zijn migrantenachtergrond een rol speelt of het magisch-realistische, licht absurdistische Duizend vaders van Nhung Dam over een vluchtelingengezin – is dat ook engagement.’
De 20e editie van Geen Daden Maar Woorden Festival vindt plaats op 14 oktober. Voor meer informatie over het programma (incl. de spoken word-artiesten en de muzikanten), locaties en kaartjes: zie de site.
De foto van Karlijn Leenders werd gemaakt door Vera Cornel.
