Uit het archief – column Inge Meijer en Godenslaap Erwin Mortier

Het verdriet van België (1983) van Hugo Claus las ik in een vakantiehuisje. Mijn kinderen waren nog jong. Het regende dagenlang de hele dag. Het decor van lego-kastelen in de vensterbank met daarachter de regendruppels is altijd verbonden geweest met dat boek.

Bij Godenslaap (2008) van Erwin Mortier zat ik op een klapstoeltje voor mijn camper. In het beladen landschap van Verdun, bij de heuvels van Douaumont. Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van een oude vrouw, Hélène, die terugkijkt in de tijd van die krankzinnige Eerste Wereldoorlog. Tegen die achtergrond herinnert ze zich haar broer, de liefdes en haar moeder.
Een bevriend lezer had gezegd: lees alleen de eerste zinnen, zo vaak dat je ze uit het hoofd kent, neurie de woorden en begin dan pas aan het boek. Een effectief advies om de poëtische taal van Mortier te benaderen. Ik ken ze nog.

‘Ik heb altijd gehuiverd voor de daad van het beginnen. Voor het eerste woord, de eerste aanraking. De onrust wanneer zich de eerste zin moet vormen, en na de eerste de tweede. De onrust, en de opwinding, alsof je de wade wegtrekt waaronder een lichaam rust: slapend, of dood.’

Van 10 september 2009 is het bericht over de winnaar (Edwin Mortier) van de Tzum-prijs, voor de mooiste zin:

‘Ik volg de cadans van mijn handschrift en zoek naar de in letters gestolde, kwezelachtige wellust van het meisje dat ik ooit geweest moet zijn, het wicht dat op de drempel van haar adolescentie haar schriftuur even strak aantrok als de dunne lederen veters waarmee ze haar laarsjes dichtreeg ? hoe ze het vlees van het woord in de baleinen van de zinsbouw dwong, tot haar eigen lijf vol striemen stond en ze naar uitbraak verlangde.’ wint Erwin Mortier de Tzum-prijs 2009, Lees verder…

Erwin Mortier won met een zin uit Godenslaap de Tzum-prijs, al eerder liet Mortier mij zien dat hij een taalkunstenaar is met zijn novelle Alle dingen samen (2004). Dat de lezer niet per definitie geïmponeerd behoeft te worden door een dik boek (Het verdriet van België heeft 744 blz.) lezen we in een recensie van Coen Peppelenbos. ‘Bij Mortier krijg je in weinig woorden voorgeschoteld waar een ander een heel oeuvre voor nodig heeft.’

De recensie van Alle dagen samen door Coen Peppelenbos werd op 25 oktober 2004 op Literair Nederland geplaatst:

‘Wie tegenwoordig een boekhandel binnenloopt, verbaast zich over de dikke pillen die liggen te wachten op leeshongerige klanten. Vooral jonge Amerikaanse schrijvers houden van dik, dikker, dikst. Als je de moeite neemt om zo’n boek te lezen dan zie je al snel de hand van een scriptdokter of een behendige literaire agent die bloedeloze verhalen langs de gebaande paden van een plotontwikkeling jagen. Het zijn de B-boeken van de literatuur, van Glen David Gold tot Donna Tartt. Op verhaalniveau doodge-edit, op zinsniveau niets te beleven.
Bij de Vlaamse auteur Erwin Mortier zie je het tegendeel gebeuren. Zijn boeken lees je niet per strekkende meter, zijn zinnen wil je herlezen.’ Lees verder…

Gek is het dat we elkaar nauwelijks ‘oude’ boeken cadeau geven. Job, De Radetzkymars (beide opnieuw vertaald en heruitgegeven in 2007, respectieflijk 2009), Godenslaap en Alle dagen samen verdienen nog steeds een plek onder de kerstboom.