Je hebt een droom. Je wilt terugkeren naar je geboortedorp, in dit geval Lucignana, Italië. Je wilt een eigen boekhandel beginnen, tegen alle goedbedoelende adviezen in. Hoe kun je nu een rendabele winkel runnen in een dorp van honderdtachtig zielen? Je zet door, ondanks tegenslag: brand, lockdown door corona. Het resultaat is een boekhandel die ver buiten Italië beroemd is, met een assortiment gekleurd door je eigen smaak. Je publiceert je dagboek onder de titel La libreria sulla collina, vertalingen volgen, zo ook in het Nederlands: Boekhandel in de bergen. Een verfilming staat op stapel. Als lezer glimlach je als vanzelf bij zo’n feel good verhaal. Alba Donati, ze volgde haar droom, en haar dagboek is aanstekelijk. Allereerst door de dagelijkse lijstjes van alle boekbestellingen die ze binnenkreeg. Veel bekende titels (ook één keer Het diner van Herman Koch), maar vooral veel onbekende, Italiaanse boeken: Stai zitta, Storia della mia ansia, Gli autunnli om maar een drietal te noemen. Die lijstjes wakkeren leeshonger en nieuwsgierigheid aan. Een heerlijk boek van verlangen zou dat zijn, een boek dat uitsluitend dit soort lijstjes van echte boektitels bevat.
Door Donati’s dagboek dacht ik ook weer aan hoe het zou zijn zelf in zo’n boekhandel te werken. Er zijn geen bergen in Nederland, maar een Fries of Zeeuws dorp zou een poldervariant kunnen zijn. Om in de luwte van de Randstad een echte ontmoetingsplek te creëren voor lezers, schrijvers, buurtgenoten en voorbijgangers, een welkom thuis in de geur van nieuwe boeken. Deze zomer kwam een mail binnen van Kartonnen Dozen, de Regenboogboekhandel in Antwerpen. Er werd met een zekere spoed een nieuwe eigenaar gezocht. Die is intussen helaas niet gevonden, zodat Tom Lanoye eind oktober de inboedel mocht veilen. Ik geef toe, het zinnetje ‘Zal ik? spookte na die mail lang in mijn hoofd. Maar de praktische bezwaren – geen ervaring, Antwerpen is ver weg – wogen zwaarder. Je wilt zovele levens leiden en je leidt er in dat ene dat je hebt al zoveel.
Dan lees ik verder in Donati, ze haalt Due vite van Emanuele Trevi aan: ‘”Want wij leven twee levens, beide voorbestemd om te eindigen: het eerste is het fysieke leven, gemaakt van bloed en adem, het tweede is het leven dat zich afspeelt in de geest van wie van ons heeft gehouden. En wanneer ook de laatste persoon die ons van dichtbij gekend heeft sterft, ja dan, dan vervagen we werkelijk.”‘
Donati borduurt hierop verder: ‘”Het gaat over het tweede leven dat wij als levenden garanderen aan de doden, althans zolang wij leven. (…) De herinnering is het tweede leven. Maar er is nog meer. Wie er niet meer is komt in wat geschreven is terug, handelt, spreekt zich uit.'”Niet voor niets citeert Donati Trevi, hier resoneert haar wens tot bewaren. Zoals zij naast het reilen en zeilen van de boekhandel – waar anders kun je eeuwenoude doden ontmoeten? – tegelijkertijd het leven van familie, vrienden, haar hoogbejaarde ouders in haar dagboek wilde vastleggen. Zolang je genoemd blijft worden, ben je niet vergeten.
Daarom noem ik Johanna Pas van Kartonnen Dozen. Zij stopt als boekhandelaar, maar haar activisme en liefde voor het Regenboogboek zal in vele gedaanten verder gaan.
Eric de Rooij schrijft tweewekelijks een column voor Literair Nederland. Zijn debuutroman De wensvader verscheen in 2020 bij uitgeverij kleine Uil. Onlangs verscheen zijn tweede roman Augustus.
