Nobelprijswinnaar John Steinbeck was vooral in de jaren ’60 en ’70 een bekende schrijver. Veel middelbare scholieren hadden zijn boeken op hun lijsten.
Tortilla Flat, The Grapes of Wrath, Of mice and men of East of Eden werden veel gelezen. De laatste roman werd verfilmd met James Dean in de hoofdrol en kreeg een cultstatus. In Amsterdam is zelfs een café naar deze film vernoemd.
De sociale bewogenheid van deze schrijver was uniek. Hij had een wat bonkige eigen stijl en zijn dialogen en natuurbeschrijvingen en vooral ook de schilderingen van de sociale wantoestanden in Amerika zijn opmerkelijk. Zijn werkje Travels with Charley in search of America uit 1962 neemt in dit oeuvre een bijzondere plaats in. Steinbeck beschrijft daarin zijn reis door Amerika van Long Island naar de Pacific. Uiteindelijk eindigt hij in zijn thuishaven: New York. Hij reist in een oude wagen, die hij heeft omgebouwd tot een soort camper en die hij de Rosinante heeft gedoopt. En er is de hond Charley, die met hem meereist.
Waarom deze reis? Om Amerika te onderzoeken. Een zoektocht naar zichzelf? En wat is een reis eigenlijk? De bespiegelingen zijn niet van de lucht. Zo lezen we op bladzijde 251 in de terugblik:
‘Mijn eigen reis was al lang begonnen voor ik vertrok, en was voorbij voor ik terugkwam. Ik weet precies waar en wanneer hij voorbij was. In de buurt van Abingdon, in de punt van Virginia, om vier uur op een winderige namiddag, ging mijn reis er zonder waarschuwing of afscheid of bekijk het maar vandoor en liet me ver van huis achter.’
Steinbeck neemt afscheid van zijn vrouw, die hij een aantal maanden zal achterlaten. Ze groeten elkaar nauwelijks, want dat zou te pijnlijk worden. Steinbeck laadt heel wat drank in en ook veel hondenvoer. Hij heeft een soort wasmachine ontworpen voor onderweg. Het is een vuilnisbak, die meedeint met de bewegingen van de auto. Hij gooit er water en waspoeder in. Daardoor komt de was er na een paar honderd kilometer mooi schoon uit. Onderweg ontmoet hij in diverse staten inwoners, zwervers, toneelspelers en allerlei andere lieden van verschillend pluimage. Het levert interessante dialogen op. Zoals met de verdwaalde acteur, waarmee hij veel whisky gaat drinken en koffie.
‘Op Uw gezondheid,’ zei ik. We leegden onze plastic glazen, spoelden het weg met koffie en ik schonk nog eens in.
‘Als het niet te persoonlijk of te pijnlijk is- wat deed u in het theater?’
‘Ik heb een paar toneelstukken geschreven.’
‘Op gevoerd?’
‘Ja ze zijn geflopt.’
‘Moet ik uw naam kennen?’
‘Dat betwijfel ik. Die kende niemand.’
De hond Charley krijgt in deze roman een heldenstatus. Hij begrijpt zonder te spreken. Hij bewaakt zonder te vechten, behalve wanneer wasberen de auto aanvallen en hij overleeft een zware ziekte, doordat Steinbeck hem als een mens volstopt met slaapmiddelen. Dit overigens nadat een dierenarts geen enkele behandeling weet. Hij vindt de hond te oud, niet waardig om verder te leven. Steinbeck krijgt twee lekke achterbanden en wordt door een pompstationhouder gered. Deze man regelt twee nieuwe banden, terwijl hij er nors en onvriendelijk uitziet. Schijn bedriegt! En Steinbeck stelt zijn vooroordeel voor de zoveelste maal bij. Het boek draagt als bijschrift: Een roadtrip door Amerika. Dat is een beetje bedrieglijk, want als de argeloze lezer denkt in een soort On the Road terecht te komen, dan komt hij bedrogen uit. Dit boek is minder een tocht op zoek naar spiritualiteit dan On the Road. Het legt de Amerikaanse samenleving bloot. De vertaling van Funhoff is in het begin wat stroef, maar later komt ze er meer en meer in.
Een verrassende, hernieuwde kennismaking met dit prachtige werk, na al die jaren heeft het de tand des tijds ruimschoots doorstaan!
Reizen met Charley
Een roadtrip door Amerika
Auteur: John Steinbeck
Vertaald door: Tineke Funhoff
Verschenen bij: Uitgeverij Atlas
Prijs: € 22,95
