Zora Neale Hurston – Barracoon

Een domweg noodzakelijk verhaal

Recensie door Huub Bartman

Een verhaal dat verteld moest worden: ‘Het levensverhaal van Cudjo Lewis, door hemzelf verteld’. De Amerikaanse antropologe Zora Hurston heeft deze taak op zich genomen in Barracoon. Vanaf 1927 tot 1931 boekstaaft zij het verhaal van Cudjo Lewis, de laatst bekende tot slaaf gemaakte overlevende van de trans-Atlantische slavenhandel. Zij doet dit in een serie gesprekken met Cudjo, gespreid gevoerd over drie maanden. Om een vertrouwensband met hem op te bouwen zoekt zij hem regelmatig op in zijn bescheiden houten huisje. Soms is zij welkom, soms ook niet. Gezeten in de deuropening van zijn huisje, een perzik of een stuk watermeloen in hun hand, praten zij over koetjes en kalfjes, maar dan ineens begint Cudjo te vertellen over vroeger. Hij blijkt een meesterlijk verteller met een fabelachtig geheugen.
Hurston hecht eraan zijn verhaal weer te geven in zijn eigen dialect. Dat maakt het authentiek. Als uitgeverij Viking in 1931 bereid is het verhaal in bewerkte vorm uit te geven en niet in dialect, weigert Hurston dit. Pas in 2017 verschijnt het boek alsnog in dialect, en wordt het herkend als uniek historisch document. Het is een van de zeldzame ooggetuigenverslagen van tot slaaf gemaakte mensen over zowel het dorpsleven in Afrika, de slavenjachten door inheemse heersers, de trans-Atlantische overtocht en de cultuurshock op de plantages in Amerika.

Oluale Kossola heet voortaan Cudjo Lewis

Oluale Kossola, zoals zijn Afrikaanse naam luidt, wordt in 1859 tijdens een oorlog door soldaten van Dahomey gevangen genomen en tot slaaf gemaakt. Daarmee komt er een bruut einde aan zijn leven in het dorp van zijn voorvaderen. De gewelddadigheden die daarmee gepaard gaan worden in geuren en kleuren verteld.

Slavernij was een vanouds bekend onderdeel van de inheemse Afrikaanse samenleving en het koninkrijk Dahomey was daarop gebouwd. Na een lange voetreis komen de gevangenen aan bij de kust waar Kossola drie weken wordt opgesloten in een Barracoon, een slavenbarak aan de West-Afrikaanse kust. Kossola beschrijft de verwondering over wat hij nog nooit eerder heeft gezien en hem dus ook angst inboezemt: witte mannen…, de oorverdovend dreunende oceaan!!! Daar komen de witte kooplieden, na keuring, een keus maken uit de aangeboden waar. Na drie weken wordt er een lading van 65 mannen en 65 vrouwen verkocht aan witman Bill Foster en aan boord gebracht van het schip de Clotilda. Hierbij ook Kossola. De Clothilda brengt hem na een zeereis van zeventig dagen met wisselende weersomstandigheden naar Amerika. Na een moeizame tocht over de rivier de Alabama arriveren zij op een plantage van waaruit zij worden doorverkocht.

Aangezien de transatlantische slavenhandel al sedert 1807 bij wet verboden was, moest dit hele, illegale transport zich in het diepste geheim afspelen. Om eventuele sporen uit te wissen, wordt de Clotilda uiteindelijk in brand gestoken en tot zinken gebracht. Kossola heet vanaf dat moment Cudjo omdat zijn nieuwe meester zijn naam niet kan uitspreken. Hij komt in het bezit van Jim Meaher, een plantagehouder waarover Kossola in positieve zin oordeelt. Kort daarna breekt de Amerikaanse burgeroorlog uit. Deze eindigt met de overwinning van de noordelijke staten en de nederlaag van de zuidelijke staten, en leidt tot de afschaffing van de slavernij. Kossola en zijn lotgenoten worden weer vrije mensen. Hoewel zij graag terug zouden keren naar hun land van herkomst, blijkt dit financieel onmogelijk. Kossola en zijn vrienden kopen van hun spaargeld een stuk land en bouwen daarop een eigen dorpsgemeenschap naar Afrikaans model met het christendom als bindende godsdienst. Zij noemen het Africatown. Kossola treedt hier in het huwelijk met Seely, een Afrikaanse vrouw. Zij krijgen vijf kinderen die allemaal op jeugdige leeftijd komen te overlijden
Op het moment dat Zora Hurston hem interviewde was zijn vrouw al twintig jaar dood en was Cudjo een eenzame oude man geworden.

Aangrijpend en betekenisvol verhaal verwarrend neergezet

In Barracoon worden de gesprekken met Kossola op de linker pagina’s letterlijk weergegeven, terwijl rechts de vertaling in dialect staat. Hoewel het op zichzelf een zeer aangrijpend verhaal is, en uniek in zijn soort, beslaat het eigenlijk niet meer dan de ongeveer de helft van het boek. De rest wordt gevuld met diverse voorwoorden en inleidingen, bijlagen, een nawoord en aanvullend materiaal van de samensteller. Hierin zit veel herhaling. Verder bevat het een discussie tussen historici over de vraag in hoeverre Hurston stiekem leentjebuur heeft gespeeld bij anderen. Hurston lijkt wat slordig te zijn omgegaan met haar bronvermelding inzake achtergrondinformatie bij het verhaal van Kossola.
Tenslotte gaat de samensteller van het boek, Deborah G. Plant, in op de vraag waarom het boek niet eerder is uitgegeven. Belangrijke vragen, maar het komt de leesbaarheid niet ten goede. Interessant is wel dat het verhaal van Kossola een zeker tegenwicht biedt aan het oude beeld van de zwarte Amerikaan louter als slachtoffer van perverse witte slavenhandelaren en zuidelijke plantagehouders. Kossola vertelt immers uitvoerig over de wreedheden begaan door de zwarte soldaten van Dahomey tijdens de slavenjachten zelf. Afrika als idyllisch vaderland wordt hierdoor wel wat genuanceerd.

 

Omslag Barracoon - Zora Neale Hurston
Barracoon
Zora Neale Hurston
Vertaling door: Robert Dorsman
Oluale Kossola, overlevende van het laatste slavenschip
Verschenen bij: De Geus
ISBN: 9789044541861
272 pagina's
Prijs: € 18,50

Om Literair Nederland draaiende te houden, zijn wij afhankelijk van vrijwillige bijdragen. U kunt ons steunen via de rode knop. Waarvoor onze hartelijke dank!

Meer van Huub Bartman:

Recent

28 september 2023

Een uitdaging

Over 'Eenling zijn. Een filosofische uitdaging' van Rüdiger Safranski
26 september 2023

Facsinerende zoektocht van jonge vrouw

Over 'Het kunstzijden meisje' van Irmgard Keun
23 september 2023

333 gebruiksaanwijzingen bij jezelf

Over 'Heel de wereld wordt wakker' van Jaap Robben
22 september 2023

Eigen tekortkomingen actief in jezelf bestrijden

Over 'Het bouwen van een zenuwstelsel. Een memoir' van Margo Jefferson

Verwant