Het mysterieus aandoende omslag van dit boek, dat erg veel weg heeft van dat van De schaduw van de wind, wekt de suggestie dat we te maken hebben met een spannend boek vol mysterieuze wendingen. Niets is minder waar, de vreemde kronkels in het brein van de geleerden die dit boek bevolken, daargelaten. Zij die met plezier Carlos Ruiz Zafon gelezen hebben, moeten zich niet op grond van de omslag laten verleiden om dit dikke boek te gaan lezen. Zij zullen bedrogen uitkomen.
De ingrediënten voor deze roman zijn, stuk voor stuk bekeken, veelbelovend: genieën op het gebied van de wiskunde en natuurkunde, zoals Gödel, Turing, Einstein, Oppenheimer en anderen; belangrijke filosofen; een nachtclubdanseres, een feeks van een schoonmoeder; het opkomende nazisme in Europa en later in de VS de koude oorlog en het communisme. Maar op de een of andere manier laten deze ingrediënten zich niet goed mengen tot een heerlijk beslag.
Aan het begin van het boek is een van de hoofdpersonen, Kurt Gödel, reeds overleden: hij heeft zichzelf doodgehongerd. Met de weduwe gaat het heel slecht, zij zal haar man niet lang overleven.
Een ander personage is Anna Roth, die tot vervelens toe wordt aangeduid als ‘de jonge vrouw’. Anna is documentaliste – over haar dagelijkse werkzaamheden lezen we geen woord- ; zij moet proberen toegang te krijgen tot het archief van de beroemde wiskundige Gödel in de hoop hier documenten te vinden over een belangwekkend theorema. Waakhond van dit archief is de oude, fragiele en bovenal chagrijnige weduwe Adèle Gödel, die niet van plan lijkt mee te werken.
Steeds wordt een stukje heden gevolgd door een stuk verleden. Het heden bestaat uit simpele gesprekken die Anna en Adèle met elkaar voeren. Plaatst Adèle (in hun tweede gesprek) een al te scherpe opmerking (‘onneukbare maagd’), dan leidt dit ertoe dat de toch al labiele Anna zich ziek van ellende voelt, huilbuien krijgt en nog meer van dat dramatische gedoe. Verder blijkt Anna ‘iets’ te hebben gehad met (de wiskundige) Leo, de zoon van haar werkgever. ‘Ze hebben elkaar nooit gezoend. Gewoon om elkaar uit te dagen, om te zien wie van de twee als eerste door de knieën zou gaan. Ze vraagt zich af of ze dit (neuken in de bibliotheek) echt wil. Want ze zullen het zo dadelijk doen, datgene wat hun herinneringen zal partitioneren.’ Dat laatste woord staat er echt! Het op zich al merkwaardige ‘nooit zoenen om elkaar uit te dagen’ wordt dan ook nog eens gevolgd door ‘partitioneren’! Het personage Anna vertoont geen ontwikkeling: zij is en blijft een door haar jeugd getraumatiseerd iemand, kind van twee briljante ouders die hun dochter wel aandacht, maar geen liefde geven.
De flashbacks van Adèle Gödel zijn alleen daar aardig waar aan historische feiten gerefereerd wordt, bijvoorbeeld hoe langzaamaan in de jaren voorafgaand aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog de sfeer in Wenen verziekt raakt. Dit wordt verteld vanuit het perspectief van Adèle die vóór haar huwelijk met Gödel een eenvoudig barmeisje én danseresje in een nachtclub was; tijdens hun jarenlang geheim gehouden relatie – moeder Gödel zag niets in een huwelijk van haar geniale zoon met dit domme en dan ook nog gescheiden vrouwtje – zien Adèle en Kurt de ene geleerde na de andere vertrekken naar het buitenland; de universiteit wordt overgenomen door ‘brutale mannen in uniform’. Pas wanneer moeder Gödel haar zoon veilig naar de VS wil laten vluchten, dringt zij aan op een huwelijk tussen Adèle en Kurt om haar zoon op deze manier een ‘verpleegster’ mee te geven.
In Amerika raakt het echtpaar Gödel bevriend met grote geleerden als Einstein, Oppenheimer en anderen, waarbij Albert Einstein nog wel eens de moeite neemt Adèle iets op het gebied van wis- en natuurkunde uit te leggen. Haar eigen man vindt dat niet nodig: zij is te dom. Dank zij Adèle weten we wat tijdens de spaarzame bezoekjes van de geleerden aan elkaar zoal onderwerpen van gesprek waren: kwantummechanica, unificatietheorie, relativiteitstheorie en nog meer van dergelijke theorieën. Voor wie daarin geïnteresseerd is wordt hierover wellicht te weinig diepgaand uitgeweid; tenslotte is Adèle degene die de gesprekken weergeeft. Maar dergelijke uitweidingen zijn saai voor wie meer wil weten over de personen achter deze theorieën. Daar staat tegenover dat van Einstein een boeiend beeld geschetst wordt.
Ook het personage Adèle blijft dezelfde die zij was: eeuwig klagend over de verschrikkelijke hel waarin zij geleefd heeft met deze krankzinnige man die haar kookkunsten geen eer aandeed, die zich uithongerde, die tenslotte geen woord meer met haar sprak. Je verbaast je erover waarom de toch al eerder gescheiden vrouw niet een tweede scheiding overwoog.
Aan de stijl van deze roman valt al even weinig plezier te beleven. Vreemd aandoende zinnen (‘Naar het voorbeeld van zijn dierbare recursiviteit legde hij alleen aan zichzelf rekenschap af.’) worden afgewisseld met zinnen waar geen enkel logisch verband zichtbaar is: ‘Ik had zijn zwijgzaamheid ten onrechte voor ingehouden jaloezie aangezien; hij vond het niet prettig als ik me om anderen bekommerde.’
‘Een aantrekkelijke vrouw’ + ‘een uitzonderlijk begaafde wiskundige’ levert volgens het tijdschrift Elle ‘een hels huwelijk en een magistraal romanonderwerp’ op.
Akkoord. Maar ‘een magistraal romanonderwerp’ is niet gelijk aan ‘een magistrale roman’!
