In de zeven korte verhalen uit de bundel De derde persoon zijn de hoofdpersonages van Thomas Heerma van Voss vooral waarnemer en toeschouwer. Tegen wil en dank, lijkt het, want de hoofdpersoon, op één na steevast weergegeven vanuit het ik-perspectief, is niet in staat tot zijn eigen gevoelens door te dringen, laat staan ze naar buiten te brengen. Hij lijkt voortdurend in een soort vacuüm te verkeren van waaruit hij het leven aan zich voorbij ziet trekken.

In het verhaal Een najaarsdag geldt dat ook voor het personage dat de gedachten van de ik nogal in beslag neemt: een gedetineerde die kinderen heeft vermoord en daarvoor de doodstraf krijgt. De ik, verantwoordelijk voor de psychische begeleiding, heeft nooit een zinnig woord uit de rustige, meegaande man kunnen krijgen, behalve een kort zinnetje dat hij direct na zijn veroordeling heeft uitgesproken. Zelf praat de ik ook niet over zijn werk, want zijn vrouw informeert er niet meer naar hoe zijn dagen zijn verlopen: ‘…daar is ze al jaren geleden mee gestopt.’ Maar voor zijn steeds terugkerende gedachten aan de terdoodveroordeelde vindt hij toch een manier om er los van te komen.

Bij twee verhalen gaat het om vaders en zonen. In het ene is de zoon de ik, in het andere de vader. In het eerste geval zegt de zoon ergens: ‘En waarom voel ik zo weinig, kun jij dat uitleggen? Ik verlies me nooit in verliefdheid, moet niet huilen, wordt niet meegesleept door lachstuipen of woedeaanvallen. Ik wil het allemaal wel, maar het lukt niet.’ En die geremdheid geldt zo’n beetje voor alle hoofdpersonen in de verhalen.

Bedankt voor uw medewerking handelt over een vader die welwillend opdraaft in een tv-programma waarin zijn zoon, met wie hij weinig contact heeft, over diens boek wordt geïnterviewd. Interviewer en zoon wachten op verweer tegen de verwijten van de zoon over emotionele verwaarlozing. De vader geeft echter geen krimp, prijst het boek, toont begrip en weigert om verdriet of woede te laten zien – die hij ook niet voelt – want ‘Een mens mag schrijven wat hij wil.’ ‘Hij zoekt naar iets van tegemoetkoming, hoe klein ook, een spoor van kameraadschap of herkenning. Maar het jonge, zelfverzekerde gezicht aan de overkant van de tafel komt hem vaag voor, ver weg ook, alsof hij thuis televisie zit te kijken.’ Ook hier weer de eeuwige afstand die de hele bundel kenmerkt.

Steeds weer keert het zoekende individu zich als een outsider af. Zijn onmacht om tegemoet te komen aan de normen en verwachtingen van de ander levert hem echter ook vrijheid op, en hij is dan ook niet per definitie ongelukkig. In De monoloog lijkt het even alsof dat wel zo is, als de ik de greep op zijn relatie verliest. Zijn vriendin probeert hem voortdurend emotioneel te bereiken en noemt hem kil omdat hij behalve haar ook zichzelf door de vingers glipt. Aan een internetcontact in Gent met wie hij filmrecensies deelt lucht hij in chatsessies zijn hart, veilig anoniem. Ontmoetingen met de vriendin gaat hij steeds meer uit de weg. Impulsief vertrekt hij naar Gent, maar wat hij zoekt in een persoonlijke ontmoeting met de internetvriend weet hij niet. Zijn schriftelijke openheid maakt plaats voor zijn gewone geslotenheid en inlevingsvermogen heeft hij ook niet te bieden. Wederom gaat hij alleen zijns weegs, zonder uitleg, zonder vaarwel.

Thomas Heerma van Voss heeft Engels en Nederlands gestudeerd en al veel verhalen, artikelen en interviews geschreven voor onder meer de Volkskrant, Trouw, Tirade en Vrij Nederland. Op negentienjarige leeftijd debuteerde hij met zijn eerste roman, De Allestafel. De tweede, Stern, volgde in 2013.

Voor iemand die nog tamelijk jong is (24) heeft hij een opmerkelijk goede kijk op wat zich in en tussen mensen allemaal kan afspelen en hij bezit de bekwaamheid om dit inzicht overtuigend onder woorden te brengen. Dat kan gezien zijn leeftijd niet aan een overdosis levenservaring en levenswijsheid te danken zijn. Het ligt voor de hand om het deels geërfd, deels gestimuleerd talent te noemen. Zijn ouders zijn Arend Jan Heerma van Voss, journalist, oud-omroepbestuurder, oud-hoofdredacteur Haagse Post en VPRO-radio, en Christien Brinkgreve, hoogleraar sociologie en schrijfster van vele artikelen en boeken. Zijn broer Daan is eveneens schrijver en zijn zus Sandra journaliste.

Uit de documentaire Privéterrein over de vier individualisten Arend Jan, Christien, Daan en Thomas, die begin oktober op tv werd uitgezonden, blijkt dat zij elkaar niet ontzien als het om kritiek gaat, zowel op elkaars gedrag als op wat zij geschreven hebben. Voor publicatie laten zij elkaar stukken van hun tekst lezen. Christien noemt het een hevig gezin, met krachtige mensen, sterk van stemming en ontstemming. Thomas ziet het gezin als een bron van inspiratie, een omgeving met rariteiten en miscommunicatie.

Vanuit dit ouderlijk milieu met veel ruimte voor onderzoek en discussie is Heerma van Voss’ rijpe kijk op mensen goed te verklaren. Betekenis en interpretatie van woorden is hem met de spreekwoordelijke paplepel ingegeven. ‘Een talige omgeving’ noemt Thomas het in de documentaire, waarin zijn woordgebruik als achtjarige al werd gecorrigeerd en niemand in het gezin zich door de ander liet overtuigen. Dat legt niet alleen een intellectuele basis maar ook een gevoelsmatige, al moeten jonge mensen meestal nog het lef ontwikkelen om verstopte gevoelens gedoseerd naar buiten te laten komen. Maar zolang dat nog niet optimaal het geval is, zijn waarnemen en duiden al heel wat.

Daan merkt in Privéterrein op dat in Thomas’ boeken wantrouwen een thema is en Thomas bevestigt dat. Hij is beschouwend, zegt hij, maar in de toekomst zal hij minder een buitenstaander zijn. Intussen kunnen lezers nog volop genieten van de buitenstaandersblik in De derde persoon.