Wat gebeurt er als je vier mannen en vier vrouwen twee jaar opsluit in een kunstmatige wereld onder glas, met als opdracht zelfvoorzienend te zijn en mee te werken aan het genereren van zoveel mogelijk publiciteit? De Amerikaanse schrijver T.C. Boyle plaatst het team van acht in een fictief verhaal dat zich afspeelt in Ecosfeer 2 (E2), een gegeven ontleend aan een wetenschappelijk experiment uit begin jaren negentig waarin onderzocht werd of mensen konden leven in een gesloten ecologisch systeem. De naam van deze echte, 1,27 hectare grote, constructie in Arizona is Biosfeer 2.

Boyle zet een vernuftig verhaal neer, gesitueerd in en rondom de luchtdicht afgesloten immense kas die E2 is. Vooraf verdiepte hij zich grondig in de inrichting van Biosfeer 2 om een geloofwaardig beeld van zijn ecosfeer te kunnen schetsen, compleet met het functioneren van de technische inrichting met onder andere pompen, watertanks en luchtfilters. Want niets komt na het sluiten van de kas nog naar binnen. ‘Onder de koepel van het grootste herbarium aller tijden’ bevinden zich de biomen regenwoud, oceaan met koraalrif, woestijn, savanne, drasland en een landbouwsysteem. Eten, drinken en zuurstof komen voort uit het leven binnen de kas.

Lof
De mensen die voor twee jaar naar binnen gaan ontberen direct contact met de buitenwereld en kunnen hun geliefden en bekenden – plus heel veel publiek – alleen vanachter het glas ontmoeten. Zo ging het in de werkelijkheid, zo gaat het in het boek. Publiek heeft zicht op de levensomstandigheden en de bezigheden van het team. Alleen een klein privégedeelte is afgescheiden. In De Terranauten maakt Boyle het leven in de overdekte ecosfeer invoelbaar met zintuigelijke beschrijvingen van het harde werken, het zweet, het toenemende vuil, de vermoeidheid en de inspanning om maaltijden te verzorgen. Hij verdient dan ook alle lof voor de achtergrondinformatie en de technische details, alsmede voor zijn vloeiende schrijfstijl en treffende bewoordingen.

Vertellers
Het gedrag en de onderlinge verhoudingen van de personages zijn een ander verhaal. ‘We zijn een team,’ zegt een van de deelnemers om aan te geven hoe verbonden ze met elkaar zijn. Dat blijkt echter nergens uit; het team hangt als los zand aan elkaar.

De complete geschiedenis wordt verteld door drie medewerkers van het project: Linda en Dawn zijn vriendinnen en tevens elkaars concurrenten op het gebied van dierverzorging en landbewerking. Dawn behoort tot de uitverkorenen die naar binnen mogen, Linda niet. Verteller Ramsay, ook een teamlid van ‘binnen’, wordt geportretteerd als vrouwenversierder en commerciële gladjakker. Hij is verantwoordelijk voor de publiciteit van het binnengebeuren. Alle personages die er toe doen hebben van Boyle bijnamen gekregen. Zo is er onder meer G.S. (God de Schepper), de baas van Mission Control, de dagelijkse leiding van het project. Zijn rechterhand is Judas (Judy), geportretteerd als een vals kreng. Linda, bijgenaamd Drakendame, is neergezet als een manipulatieve egoïst die zich in crue bewoordingen uit. En Dawn krijgt het vleiende Eos als bijnaam, ook nog voortdurend afgekort tot E. Gezien het verloop van het verhaal zal er wel een diepere bedoeling achter zitten.

De lezer begrijpt meer dan de schrijver
Boyle heeft een verhaal willen neerzetten waarin de menselijke gedragingen de boeiende hoofdmoot vormen. Zeker tot de helft van het boek doet hij dat echter op de manier van ‘grote stappen snel thuis’, wat karikaturaal aandoet. De dialogen zijn aanvankelijk oppervlakkig en nogal banaal. De mentale gesteldheid van de medewerkers is armzalig, of liever gezegd wordt door Boyle niet aan de orde gesteld. Zogenoemde psychische begeleiding en mentorschap drijven op roddel en achterklap. Openheid is ver te zoeken. Door zijn benadering van deze toch niet te onderschatte factoren bij een dergelijke onderneming komt de geloofwaardigheid in het geding. Gelukkig kan de lezer zelf denken. Het lijkt alsof hij meer begrijpt van de karakters en drijfveren van de personages dan Boyle zelf. Dat kan een zwakheid van de schrijver zijn maar het is tegelijkertijd een kracht, omdat de lezer er meer door wordt geïntrigeerd. Dan is er ook nog sprake van een zwangerschap in E2, wat doet denken aan de typisch Amerikaanse soapgewoonte om met baby’s op de proppen te komen, en een trouwerij compleet met geïmproviseerde jurk en ring. Alles voor de bühne, alles voor de missie.

Spanning neemt toe
Toch redt Boyle zich. Het plot is sterker dan het zich in eerste instantie laat aanzien. Als halverwege het boek de stroomversnelling eenmaal is ingezet wordt het verhaal spannender. Er ontstaat meer logica in het gedrag van de personages en hun gevoelens worden plausibel onder woorden gebracht, al blijft Linda boosaardig en wordt Dawn wel erg als verhevene en slachtoffer opgevoerd. Bij deze dames blijft het karikaturale aanwezig. Het gewicht van zwangerschap en vaderschap verwoordt Boyle via Ramsay weer heel realistisch. En waar het de doelen van Mission Control betreft toont Boyle dat niemand zich op dat vlak illusies hoeft te maken. De publicitaire effecten gaan voor alles. ‘De menigte begon zich te roeren. Je hoorde ze naar adem snakken, verschrikte kreten slaken, er was consternatie en verbazing alom totdat het langzaam begon te dagen. […] G.S. pakte de microfoon […] en zijn stem, uitvergroot door de kolossale subwoofers, klonk nog dieper en voller en rijker, dreunend door de ijle, verschrikte lucht van Arizona en echoënd tegen de glazen panelen van E2 als de slagen op een goddelijk grote gong.’

Verrassend
Tegen het einde heeft Boyle een paar verrassende wendingen in petto. De een blijkt uit te blinken in egocentrisme, bij de ander wordt duidelijk dat het hart toch op de goede plaats zit en de derde blijkt goed onderbouwde en gerelativeerde beslissingen te kunnen nemen. Voornamelijk hierom blijft de lezer nadenkend achter, maar ook omdat – zonder dit te verklappen en uit te leggen – het tweede deel van de laatste zin van De Terranauten onlogisch is. Als Boyle hier al iets mee bedoeld heeft, blijft ongewis wat.