Simon(E) van Saarloos – Enz.

Meer, meer!!!

Recensie door Huub Bartman

In ENZ. doet de filosoof Simon(e) van Saarloos verslag van haar bevindingen en gevoelens over de bekende ‘minder, minder!’- rechtszaak tegen Geert Wilders. De titel verwijst naar het verkiezingsprogramma van de PVV, dat, passend op één A-4tje, eindigt met ‘enz.’ ‘Als ik naar het proces ga kijken, snap ik het’, schrijft zij, al vermoedt zij tegelijkertijd dat ‘het’ niet bestaat. In haar verlangen spiegelt zij zich vooral aan Hannah Arendt, die een soortgelijk verlangen koesterde tijdens het proces tegen de ‘Schreibtischmörderer‘ Adolf Eichmann. In dit opzicht durft zij dus nogal grote schoenen aan te trekken.

‘Ik wil een huid, een stem die zegt dat het ook anders kan’
Voorafgaand aan het echte proces ligt er het verzoek van de advocaat van Wilders, Geert-Jan Knoops, tot wraking van rechter Eliane van Rens. Haar vooringenomenheid zou blijken uit het feit dat zij, volgens Wilders, gekant is tegen het uitzetten van illegalen. Tijdens haar verweer ontkent zij deze aantijging en zegt zij illegalen wel degelijk te bestraffen ‘omdat de wet nu eenmaal is zoals ze is’, maar dat zij twijfelt aan de zin van de straf, namelijk vastzetting tot uitzetting, omdat daardoor het probleem, dat er geen land is waar zij heen kunnen, niet wordt opgelost.

Ondanks haar sympathie voor Van Rens bespeurt Van Saarloos in deze opvatting toch ‘een vorm van overgave die zij nooit hoopt en wenst te kennen’. Hier raakt zij aan de kern van haar boek. Zij deelt de opvatting van advocaat Sluiter: ‘Dit is geen proces tegen de vrijheid van meningsuiting, maar een strafproces tegen het kwaad dat discriminatie heet.’ Het protocollaire, formele karakter van de rechtszitting waarin OM en advocaten elkaar bestrijden met dezelfde wapens in een kakofonie van jurisprudentie, rechtsfilosofische beschouwingen en zogenaamd objectieve statistische gegevens, kan, in haar ogen, nooit werkelijk leiden tot een juiste beoordeling van dat kwaad. Hoewel een onbevooroordeelde rechtsgang natuurlijk gebaat is bij formele procedures, is de gang van zaken, in haar ogen, los-gezongen van de maatschappelijke werkelijkheid. De vraag is natuurlijk in hoeverre het recht een middel kan zijn in de bestrijding van discriminatie. Hierin schuilt dan ook een verklaring voor het feit dat Van Saarloos, na veel aarzeling, uiteindelijk toch besloot het aangifteformulier tegen Geert Wilders niet te ondertekenen.

Voortdurend botst Van Saarloos met het juridische karakter van de zaak. Zij wil ‘begrijpen’ net als Hannah Arendt dat wil. Aanvankelijk probeert zij, in haar streven ’te begrijpen’, zoveel mogelijk aantekeningen te maken tot zij de zinloosheid hiervan inziet: niemand doet dat aangezien de teksten later integraal publiek verkrijgbaar blijken te zijn. Iedereen lijkt zich te vervelen tijdens de rechtszitting, alsof dat zo hoort. Zij krijgt zin de orde te verstoren en dingen te gaan roepen, maar doet dat niet. In plaats daarvan krijgt zij een rood hoofd als haar mobiele telefoon per ongeluk afgaat tijdens de zitting. Zij voegt zich. Vervolgens bestudeert zij alle deelnemers aan het proces, advocaten, OM, journalisten, rechters en Wilders zelf natuurlijk, in de overtuiging dat al deze mensen invloed hebben op de uiteindelijke afloop van het proces. Wat zal er in hen omgaan? Wat zijn dat voor mensen? Dit projecteert zij ook op zichzelf. Zij neemt haar liefdesleven onder de loep, evenals haar lichamelijk welbevinden. Het gedrag van iemand wordt toch door al dit soort zaken bepaald? ‘Dit proces heeft behoefte aan een dringend lijf. ……………. Ik heb daar althans behoefte aan. …….. Ik wil een huid, een stem die zegt dat het ook anders kan.’ Dit vervat zij indringend in haar credo (blz. 213/214): ‘Vanaf dag één vrees ik vooral mijn eigen aanwezigheid in de zaal…………..’

Het fenomeen Wilders
Om ’te begrijpen’ reist zij zelfs af naar Israël om een bezoek te brengen aan de kibboets Tomer waar Wilders ooit gewerkt heeft en tracht zij in zijn huid te kruipen door later, vermomd als Geert Wilders, met bodyguard en al naar het carnaval in Venlo te gaan, de geboortestad van Wilders. Het boek krijgt daardoor het karakter van een zeer persoonlijke zoektocht, niet alleen naar Geert Wilders en alles waarvoor hij staat, maar ook naar Simon(e) van Saarloos zelf. Als actief feministe is zij in diezelfde tijd, zowel als schrijver en als acteur, betrokken bij de geëngageerde theatervoorstelling Holy F waarmee zij door het land trekt. Deze activistische benadering speelt ook door in haar politieke en filosofische duiding van het fenomeen Wilders. Zo trekt zij een parallel met ontwikkelingen in het bedrijfsleven waarbij het steeds minder gaat om bedrijven die iets produceren, maar veel meer om bedrijven die niets produceren, maar alleen data verzamelen, zoals Google en Facebook. Zij bieden een platform waar niemand omheen kan en krijgen zo macht in de vorm van een monopolie. Zo zou ook Wilders een platform bieden voor iedereen die een vorm van maatschappelijk ongenoegen voelt en zo een politiek monopolie vormen. Het platform hoeft geen oplossingen aan te dragen en verantwoordelijkheid te nemen. Het verzamelt slechts stemmen en dus macht. Ook andere partijen kunnen uiteindelijk niet om dit platform heen. Dit geldt niet alleen voor politieke partijen, maar ook voor andere maatschappelijke groepen zoals de rechterlijke macht en de media.

Dit soort analyses maken het boek buitengewoon interessant en is voor een ieder die de ontwikkelingen in de huidige samenleving wil ‘begrijpen’ aan absolute aanrader. In literaire zin biedt het genoeg stof voor het schrijven van een thrillerachtig politiek drama in de trant van Tom Wolfe en lijkt het als het ware te roepen om: ‘Meer, meer!!!!.

 

 

Omslag Enz. - Simon(E) van Saarloos
Enz.
Simon(E) van Saarloos
Het Wildersproces
Verschenen bij: Atlas Contact
ISBN: 9789045033389
320 pagina's
Prijs: € 21,99

Om Literair Nederland draaiende te houden, zijn wij afhankelijk van vrijwillige bijdragen. U kunt ons steunen via de rode knop. Waarvoor onze hartelijke dank!

Meer van Huub Bartman:

Recent

28 september 2023

Een uitdaging

Over 'Eenling zijn. Een filosofische uitdaging' van Rüdiger Safranski
26 september 2023

Facsinerende zoektocht van jonge vrouw

Over 'Het kunstzijden meisje' van Irmgard Keun
23 september 2023

333 gebruiksaanwijzingen bij jezelf

Over 'Heel de wereld wordt wakker' van Jaap Robben
22 september 2023

Eigen tekortkomingen actief in jezelf bestrijden

Over 'Het bouwen van een zenuwstelsel. Een memoir' van Margo Jefferson

Verwant