Schokland – de veelzeggende titel slaat niet op het voormalige eiland, maar op de gelijknamig kop-rompboerderij in het Groningerland – die te lijden heeft van de gevolgen van gasboringen. Op de boerderij woont Zwier Koridon met zijn dochter Femke en kleindochter Trijn. Femke’s zoon Jort, die dode vogels prepareerde en opzette, is overleden.
Even verderop staat de boerderij ‘Wijde Wereld’, voor Trijn ‘het bewijs dat er meer bestond dan het onvermijdelijke boerenbestaan’. Een zin die de basis vormt voor de weg die Trijn zal gaan. Op boerderij ‘Wijde Wereld’ woont Fokko, de dorpsgek met een misvormde rechterhand. Trijn ontmoet Harm en raakt verliefd op hem. Samen krijgen ze een dochtertje, Femke, maar Trijn verlaat Harm, die losse handjes heeft en keert met de baby terug naar Schokland. Waar Trijn geen plezier in had – het werken op de boerderij – blijkt haar dochter Femke later wel graag te doen, daarbij geholpen door Brian, ‘een jongen met een rugzakje’.

De grote beving
Haast terloops wordt vermeld dat ‘na de grote beving van vijf jaar geleden’ de keuken en de bijkeuken ‘te gevaarlijk zijn geworden om te betreden’ en er in de woonkamer, ‘het hoofdkwartier’, moet worden gekookt en later steeds meer wordt geleefd.
Trijn staat voor modernisering van het boerenbedrijf, haar dochter Femke wil een andere weg inslaan. Onder invloed van Daniëlle, waar ze verliefd op wordt, en die enkele boerderijen verderop woont wil ze biologisch boeren. In die zin is de titel van de roman ook dubbelzinnig: de seksuele ‘uitbarstingen’ tussen de twee worden beschreven als ‘schok na schok na schok’.
Over dergelijke zaken, biologisch boeren en homoseksualiteit, kan letterlijk en figuurlijk niet gesproken worden: ‘het vroegere hart van hun bedrijf en van hun dagelijks leven is tot verboden gebied verklaard, omdat instorting dreigt’.
Tijdens een inspectie van wat Goldschmidt ‘de fakkelaars’ noemt, waren de scheuren in de muren echter niet het gevolg van de krachtige beving, maar van achterstallig onderhoud. Uiteindelijk wordt ‘Wijde Wereld’ afgebroken, terwijl Fokko, de dorpsgek, wordt uitgekocht. Hij vindt tijdelijk onderdak op ‘Schokland’, waar het verval verder gaat en een grote scheur in de stalmuur ontstaat. Alle ellende wordt dan als een snoer aaneengeregen.

Actie
Fokko onderneemt een eenmansactie die de streek wakker schudt, en voor even, ook de pers. Uit protest draagt hij een muts waarop Trijn, in de voetsporen van de overleden Jort, een geprepareerde buizerd heeft bevestigd. De actievoerders die zich bij hem aansluiten, ook veelal getooid met dergelijke mutsen, komen op de televisie in een late night show, maar gaan roemloos ten onder nadat erop is gewezen dat het opzetten van vogels illegaal is en zij dus zouden kunnen worden vervolgd. Bovendien is de komkommertijd voorbij. De opsporingsambtenaar van de Voedsel- en Warenautoriteit heeft echter zijn hart op de goede plaats en laat Trijn niet vervolgen.
De grote beving, waar iedereen voor vreesde, vindt plaats. Zwier breekt zijn been en in het verpleeghuis waar hij belandt wordt ontdekt waar Trijn al lang bang voor was: hij heeft een hartkwaal. Behalve dit, wordt een achterlijf van een vaarskalf verbrijzeld, zakt de krachtvoersilo scheef en kletteren even later de roosters met koeien en al de mestkelder in. Niet lang hierna sterft Zwier. Daniëlle geeft Femke, die ondertussen met haar heeft gebroken, een hondje tot troost. En als klap op de vuurpijl voert Fokko een onzalig plan uit en laat daarbij het leven. Maar de ongetrouwde ambtenaar van de Voedsel- en Warenautoriteit raakt verliefd op Trijn en zij bloeit op. Dit is een lichtpuntje temidden van alle ellende die wordt beschreven en de periode omvat van februari 2017 tot en met januari 2018.

Verhaallijnen en thema’s
Om dit verhaal van binnenuit te kunnen beschrijven, heeft Saskia Goldschmidt enkele jaren in Groningen gewoond waar ze met bewoners heeft gesproken en meegewerkt in de stallen van een melkveehouderij.
In de roman vervlecht zij drie verhaallijnen met elkaar: die van de aardbevingen en de gevolgen daarvan, de familiegeschiedenis en de ontluikende liefde van Trijn en die tussen Daniëlle en Femke. De thema’s die hieraan ten grondslag liggen, zijn een  generatieconflict tussen drie generaties Koridon; de omslag willen maken naar biologisch boeren; de zin en zinloosheid van actievoeren.
In haar roman De hormoonfabriek stelde Goldschmidt de praktijken van de farmaceutische industrie (Organon in Oss) aan de kaak. In Schokland zijn het de gaswinningsbedrijven NAM, Esso en Shell (‘de fakkelaars’) en de landelijke overheid die ze zwaar bekritiseert. De drie lijnen van het verhaal en de onderliggende thema’s worden knap met elkaar verweven. De mooie natuurbeschrijvingen zijn daarmee in samenspraak, zoals: ‘Wanneer zijn de bladeren van de bomen gewaaid, de bessen door de koperwieken van de struiken gevreten, wanneer is de kleur uit het riet getrokken en zijn de kiekendieven naar het zuiden afgereisd?’

De karakters in Schokland zijn raak getekend en worden samengevat in zinsneden  als: ‘Fokke jammert – Femke staart – Trijn knijpt haar lippen samen – Zwiers wangen kleuren rood’. Een enkel personage, zoals Fokko met zijn misvormde rechterhand en in iets mindere mate stalknecht Brian, die ‘trappelt met zijn voeten en wappert met zijn handen’, roept de sfeer op van de gothic novel Reddende engel van Renate Dorrestein. Ook een roman over  verschillende generaties boeren, maar dan in de Zuid-Limburgse boerderij Oldenhage.
De inspecteurs die in het verhaal rondlopen en de schade opmeten, zijn meer als stereotypen neergezet (‘de maatpakken’, Groenbril, Vlinderdas), wat hun onverschilligheid des te schrijnender maakt.

In de proloog, in twee intermezzi en de epiloog is het boek een pleidooi voor de seismologische kennis van een streek – zoals de Italiaan Giuseppe Mercalli heeft aanbevolen – en niet alleen van de schaal van Richter uitgegaan moet worden. Indirect is het ook een pleidooi voor de onderzoeken zoals die nu vanuit de Rijksuniversiteit Groningen op gang komen naar het effect van de bevingen op de mensen die er wonen.
Schokland is een goed geschreven, geloofwaardige en geëngageerde roman die prettig leest en er mag zijn.