Sanneke van Hassel (1971) staat bekend als pleitbezorger van het korte verhaal. Ze publiceerde meerdere romans en verhalenbundels en won in 2013 de Anna Blamanprijs voor haar gehele oeuvre. Nederzettingen is haar meest recente verhalenbundel met zestien korte verhalen die allemaal gaan over een thuis of juist het gebrek daaraan.

Van Hassel schrijft geen epische verhalen met grootste plotwendingen. Haar stijl doet denken aan de geschreven portretten op Instagrampagina Humans of New York, waarop dagelijks een foto verschijnt van iemand die de fotograaf is tegengekomen op straat. De personages van Van Hassel kun je ook zomaar tegenkomen: het is degene die gaat kijken bij een ongeluk, uit de tram stapt bij halte Javabrug of een busbestuurder in Rotterdam. In elk van de zestien verhalen uit Nederzettingen spelen zulke mensen een hoofdrol.

Hoewel Van Hassel schrijnende gebeurtenissen beschrijft die op een drama kunnen uitlopen, wordt het nergens ongeloofwaardig. In het verhaal ‘Plastic man’ vindt een zwerver bijvoorbeeld een lijk: ‘Ik zag het drijven. Met zijn gezicht naar beneden. Het was een man in een beige jack. Het jack was een ballon. Zijn handen, grauw en opgezwollen. Zijn haar waaierde om zijn hoofd. Ik heb hem met een stok in de richting van het pad geduwd.’ Juist deze simpele zinnen zijn doeltreffend: niet alleen zie je het lijk drijven, ook zegt dit veel over de zwerver. Kennelijk kan de zwerver geen hulp halen of iemand bellen, maar niets doen is ook geen optie.

Naderend onheil

Een ander voorbeeld van goed uitgewerkt drama is het verhaal ‘Ik hoor het wel als we gaan inpakken’, over een gezin dat uit de stad vertrekt om landelijker te gaan wonen. De hoofdpersoon en haar man zijn goed bevriend met dit gezin: ‘In een van de laatste verhuisdozen die in de hal stonden, stopte Flip een fles champagne die ze bij het openmaken zouden vinden.’
Een paar pagina’s verder, wanneer de hoofdpersoon en Flip op bezoek gaan bij het gezin, is de sfeer omgeslagen: ‘Ze liep voor ons uit als een makelaar voor een koppel waarvan ze vermoedt dat ze niet werkelijk geïnteresseerd zijn, plichtmatig deuren openend, verlichting aan en uit doend. In het huis was alles wit, de muren, de meubels, de kleden op de vloeren.’
Hoewel het verhaal geen horrorelementen bevat, is Van Hassel erin geslaagd het dreigend te maken. De verhoudingen tussen de personages staan op scherp en ieder moment kan er iets vreselijks gebeuren.

In meerdere verhalen schuilt een dreiging. Het eerste verhaal uit de bundel, ‘In onze straat’, gaat bijvoorbeeld over een ongeluk met een scooter waarbij verschillende nationaliteiten betrokken zijn en de hoofdpersoon gaat bemiddelen. ‘Het zwijgen breidde zich uit. Hoe iedereen elkaar vijandig aankeek – “Mijn fiets,” ik probeerde luchtig te klinken, “was een keer per ongeluk tegen een busje gevallen, en toen heeft de verzekering alles vergoed. Dat ging heel gemakkelijk.” Iedereen bleef zwijgen.’
‘It’s not how good you are’ speelt zich grotendeels af tijdens een bijeenkomst voor zelfstandig ondernemers, waarbij de sfeer steeds verstikkender wordt: ‘Ze ging in een hoek zitten, zo ver mogelijk van de deur. Achter de glazen pui waren de mistflarden uitgegroeid tot een wolk, die hen van de wereld afschermde.’

Alles klopt

De meeste verhalen zijn gesitueerd in Rotterdam. We zien de stad niet alleen door de ogen van de zwerver, een buschauffeur of een moeder, maar in ‘De geur van mandarijnen’ ook door de ogen van een Schotse vrouw: ‘Anderhalf jaar werkte ze hier nu maar ze kende niet veel meer dan een handvol restaurants en winkels hier in de buurt. Haar appartement was een paar flatgebouwen verder, de trein naar het vliegveld ook.’ De hoofdpersoon zal een jaar later worden overgeplaatst naar Londen, maar wanneer ze na haar werk naar een café gaat, ontdekt ze toch iets wat haar aan deze stad bindt.

Alle zestien verhalen zitten goed in elkaar. Van Hassel  benadert haar onderwerp vanuit verschillende invalshoeken  en dat maakt de bundel zeer afwisselend. Ieder verhaal onderscheidt zich, geen enkele vertelling had weggelaten kunnen worden en het boek leest als een geheel; het klopt precies. Bij ieder verhaal zit je binnen drie zinnen in het hoofd van de verteller. Meestal heb je geen idee hoe het zal aflopen, maar wanneer je het denkt te weten, heb je het zonder uitzondering mis. Het boek bevat geen pretentieuze taal, iedere verteller heeft een eigen stem waardoor de verhalen tot leven komen.
Niet alleen is Sanneke van Hassel pleitbezorger van het korte verhaal, Nederzettingen is ook een fantastisch uithangbord voor dit genre.