S. Carmiggelt – Kronkels

Kronkels lezen is mensen ontmoeten

Recensie door Teunis Bunt

In een roman kan het verhaal alleen maar door woorden worden verteld, in een strip maken ook de tekeningen het verhaal. In sommige strips komen zelfs geen of nauwelijks woorden voor. De striptekenaar Dick Matena is niet bang voor een grote hoeveelheid woorden. Hij heeft zelfs strips gemaakt waarin de tekst van complete romans (Kees de jongen, Kort Amerikaans, De avonden, Turks fruit) is opgenomen. Je zou kunnen zeggen dat Matena die romans niet verstript heeft, maar ze rijk heeft geïllustreerd. Toch zouden we daarmee de tekenaar tekortdoen, zoals ook blijkt in zijn nieuwe adaptatie van literatuur, zo’n veertig ‘Kronkels’ van Simon Carmiggelt.

In veel van de strips is weer de complete tekst opgenomen, maar er zijn ook kleine delen weggelaten. Niemand mist ze, want Matena zorgt er wel voor dat het goede verhalen blijven.
Wie de tekst van Carmiggelt leest, krijgt het hele verhaal, maar de tekeningen voegen veel toe. Allereerst de sfeer, die bij Carmiggelt vaak wat weemoedigs heeft. Doordat sommige verhalen heel sober zijn ingekleurd (grijs, bruin, huidkleur en verder niet) en andere volop gekleurd zijn, geeft een eerste aanblik al de sfeer nadrukkelijk weer.

Verder is Matena goed in het weergeven van gezichtsuitdrukkingen die niet eenduidig zijn. Wie de personages bekijkt, kan aanvoelen in welke stemming ze zijn, maar wat ze precies denken blijft onuitgesproken. Zo blijft het raadsel in stand en dat houdt de verhalen intrigerend. In deze bundel Kronkels heeft Matena niet alleen voor ballonstrips gekozen. Af en toe is er een verhaal in stroken getekend, met daaronder de tekst, zoals we dat bijvoorbeeld ook kennen uit de verhalen van Marten Toonder. Dat Matena die vorm ook beheerst, is niet zo vreemd: hij werkte ooit als tekenaar bij Toonder.

Er zijn enkele heel bekende verhalen in de bundel opgenomen, zoals het verhaal waarin het woord ‘epibreren’ voorkomt, maar ook verhalen die voor veel lezers onbekend zullen zijn. Lezers zullen dus zowel kennismaken met iets nieuws als het oude herkennen. Daarmee is de bundel een staalkaart van het werk van Carmiggelt. Soms doet het taalgebruik wat gedateerd aan, maar vaak fonkelt het nog. Carmiggelt verstond de kunst om personages met een enkele zin te typeren. Over ‘een bijzonder dun ventje’: ‘Hij was er zo een, die per abuis méé werd ingepakt, bij de aflevering van een generatie, want men behoefde maar één blik te werpen op zijn nietige gestalte, zijn bevreesde ogen en zijn lippen die, als een te nauwe fietsband, telkens van de velg dreigden te lopen, om te kunnen schatten hoeveel de zee des levens déze man te hoog ging.’

De tekening bij zo’n beschrijving klopt altijd. Een enkele keer gaat Matena zijn eigen weg, als hij het haar van iemand die bij Carmiggelt blond is, toch bruin inkleurt. Dat je meteen een beeld hebt van een personage is al prettig, maar elke persoon heeft ook zijn eigen manier van spreken. Als je een dialoog leest, kun je de sprekers bijna horen. Alles speelt zich af tegen een Amsterdams decor, maar de kern van bijna alle verhalen zijn de mensen. Dat wordt niet alleen duidelijk in de tekst, maar ook in de tekeningen. Op zo’n beetje alle afbeeldingen komen mensen voor. Lezen van Carmiggelt in de tekeningen van Matena betekent mensen ontmoeten. De lezer maakt ze soms maar een paar bladzijden lang mee, maar zal ze niet meer vergeten.

 

Omslag Kronkels - S. Carmiggelt
Kronkels
S. Carmiggelt
In beeld gebracht door Dick Matena
Verschenen bij: De Arbeiderspers
ISBN: 9789029526371
184 pagina's
Prijs: € 25,00

Meer van Teunis Bunt:

Recent

21 maart 2023

Alles geschreven...

Over 'Cinemascope' van Gerrit Brand
16 maart 2023

Diepzinnigheid in weerbarstige verhalen

Over 'Kilometer 101' van Maxim Osipov
14 maart 2023

Gümüşay wil geen intellectuele poetsvrouw meer zijn

Over 'Spreken en zijn ' van Kübra Gümüşay
13 maart 2023

Grappen maken behoort tot de essentie van de Egyptische cultuur

Over 'Bier in de snookerclub' van Waguih Ghali