Bitter, scherp, confronterend, krachtig. Dit zijn de kwalificaties die zich opdringen aan wie Chinatown leest, de nieuwe gedichtenbundel van Ronelda S. Kamfer. Het is de vierde bundel die in Nederland verschijnt van deze dichteres. Alle vier zijn ze uitgevoerd in twee talen: het Afrikaans en het Nederlands. En voor alle vier de bundels verzorgde dichter en P.C. Hooftprijswinnaar Alfred Schaffer de Nederlandse vertaling. 

Ronelda Sonnet Kamfer werd geboren in Kaapstad in 1981. Volgens de flaptekst van het boek wordt zij gezien als ‘de meest vooraanstaande Zuid-Afrikaanse dichter van haar generatie’. De gedichten in deze bundel – vrije verzen, zonder rijm of metrum – vertonen verschillen en overeenkomsten. Ze verschillen bijvoorbeeld zeer in lengte, van drie regels tot twee volle pagina’s. Qua thematiek is er de eenheid der familieverbanden. In veel gedichten figureert een vader, een moeder, een zus, een oma, een neefje, een kind. En verder lopen deze gedichten over van ellende: geweld, verkrachting, racisme, onverschilligheid en dood, weinig poëtische onderwerpen. Toch is er in het huis van de poëzie ook voor dit soort gedichten een kamer. 

‘hou vol
 doe niet zo ontzettend je best
 om te lachen
 doe het licht uit
 doe de gordijnen dicht
 denk slechte gedachten
 hou vol’

Bezwerend en woedend

Het lijkt erop dat Ronelda Kamfer met haar gedichten probeert te bezweren wat haar raakt, verontrust, kwetst en woedend maakt. En waar ruimte is voor kracht, hoop op nieuwe kansen, komt ook zoiets als triomf om de hoek – gelaten weliswaar, maar toch. 

‘meire
 ik leer mijn kind bendetekens met haar flashcards
 zij leert het ABC van white supremacy
 samen met haar bedtijdritueel
 ik was haar haren met salie
 en leer haar over haar voorouders
 ik leer haar over vuur en over oorlog en ik leer haar
 hoe je precies genoeg eten kookt

 ik ben de moeder die ik niet heb gehad
 zij is het kind dat mijn moeder nooit heeft gekregen’

Soms zijn de gedichten ronduit gewelddadig, wat een toch al sluimerend gevoel van ongemak bij het lezen van deze gedichten nog eens versterkt. 

‘[…]
 en ik geef nog minder om een vrouw die
 tijdens de apartheid mooie gedichten schreef
 mijn literaire helden winnen geen belangrijke prijzen
 ik ben nooit iemands bazin of mevrouw geweest
 mijn gedichten zijn niet voor feministen
 mijn gedichten zijn voor de vrouwen in de keuken
 mijn gedichten zijn voor zwarte en bruine jochies
 in een klas vol witte kinderen
 ik ben het kind van de werkster en nu ben ik groot
 ik ruil mijn moeders as voor kruit
 voor de volgende generatie
 opdat die gewapend kan zijn
 jullie schieten ons niet nog eens in de rug
 terwijl wij angstig wegrennen’  

Bijzondere poëzie

Naast deze bijzondere poëzie, die ongepolijst getuigt van een barre Zuid-Afrikaanse realiteit, biedt deze bundel in poëtisch opzicht minstens twee extra’s. In de eerste plaats zijn naast de Nederlandse vertalingen de originele gedichten in het Afrikaans afgedrukt. Omdat deze taal veel verwantschap vertoont met het Nederlands is het voor lezers in ons taalgebied een buitenkans om kennis te kunnen maken met de gedichten van Ronelda S. Kamfer in hun oorspronkelijke vorm en klank. 

‘safe word stopwoord’

 soms kyk ek                     soms kijk ik
 in die spieël                     in de spiegel
 dan sien ek myself         dan zie ik mezelf
 daar waar ek vir dood   daar waar ik voor dood
agtergelaat is                   ben achtergelaten’

Dat de Nederlandse vertalingen van Kamfers gedichten zijn gemaakt door een gelauwerd dichter als Alfred Schaffer is een extra bonus. Schaffer is de ideale gegadigde voor deze vertaling. Hijzelf is immers ook opgegroeid ‘tussen twee vaderlanden’, in zijn geval Nederland en Aruba, met een Arubaanse moeder en een Nederlandse vader is ook hij vertrouwd met het concept van de gemengde culturele identiteit. Bovendien woont en werkt Schaffer een groot deel van het jaar in Zuid-Afrika, waardoor hij de gedichten van Ronelda S. Kamfer met meer dan gemiddelde kennis van zaken tegemoet kan treden.

Gedichten die een verhaal vertellen dat doorgaans wordt vertolkt via kranten, nieuwssites en  actualiteitenprogramma’s op tv. Een verhaal dat weinig goed nieuws bevat – en dat in de enorme veelheid van slecht en slechter nieuws van over de gehele wereld makkelijk verloren gaat. De vorm van dit verhaal in de gedichten van Ronelda S. Kamfer heeft verbluffende zeggingskracht en indringende pregnantie en klinkt daarom opvallend nieuw en anders. Het verdient alleen al daarom te worden gehoord.