Het boek Zonder filter van Robert van Raffe ziet eruit als een groot uitgevallen pakje sigaretten. Je moet automatisch denken aan een pakje Gauloises, hoewel het boek een andere kleur heeft en er ook nog een andere afbeelding op staat, namelijk van een minotaurus.
Achter in Zonder filter heeft Van Raffe een uitputtende lijst opgenomen van ontleningen, verwijzingen, (beeld)citaten en noten. Handig, maar misschien ook een beetje aanstellerig, door de overdadigheid. Zelfs het kleinste verwijzinkje wordt vermeld.
Van Raffe neemt ons in Zonder filter mee door de hoofdstukken, die zich soms ook als korte verhalen laten lezen. De vormgeving verschilt per hoofdstuk. In het ene wordt wel kleur gebruikt, in het andere niet; in een hoofdstuk staan de tekeningen op lijntjespapier; een ander hoofdstuk lijkt op een dossiermap. Voor de inkleuring is vooral gebruik gemaakt van rood, blauw en geel, waarbij het geel neigt naar groen, wat vaak een wat snotterige kleur geeft. Dat is niet altijd even esthetisch, maar daar is het Van Raffe ook niet om te doen.
De ik-figuur heeft besloten om als dandy door het leven te gaan. Je bent geneigd om dat als een autobiografisch gegeven te lezen: de website van de auteur heet Dandy Raffe. In Zonder filter komt dat dandyisme nogal eens terug, waarbij automatisch vragen bovenkomen als: kun je besluiten wie je wordt? Is er een onderscheid te maken tussen een pose en wie je bent?
De gedachten van de hoofdpersoon, Raf, hebben vaak met hemzelf te maken. Niet voor niets heet een van de hoofdstukken ‘Narkissos’. Veel hoofdstukken hebben overigens titels die verwijzen naar de klassieken: Lemnos, Lotuseters, Dyonisus, Kirke.
Dat gericht zijn op de ik-figuur geeft Zonder filter af en toe iets stroperigs. Er had dan ook wel wat meer verhaal in mogen zitten, iets meer ontwikkeling. Maar consequent is het wel.
In de loop van het boek krijg je een indruk van waar Raffe mee bezig is: het cultiveren van zijn imago en het onderzoek daarnaar, zijn bezigheden in de kunst, zijn alcoholische periode. In die periode maakte hij naar eigen zeggen zijn beste werk en dat werk maakt weer deel uit van Zonder filter. Zo verkent de Van Raffe het leven van zijn hoofdfiguur, zonder dat er duidelijk richting in dat leven zit.
Pas aan het eind, vlak voor de epiloog, roept de hoofdpersoon uit: Voorwaarts! Eindelijk gaat het allemaal beginnen, maar het boek is dan uit. Je vraagt je af wat er terecht zal komen van de voornemens van de hoofdpersoon.
Er zijn genoeg redenen om je te ergeren aan Zonder filter, al was het maar de pedanterie, de aanstellerigheid die het van tijd tot tijd heeft. Toch zit die niet dwars. Zonder filter is een eigenwijs boek. Van Raffe wilde duidelijk dit verhaal vertellen en wel op deze manier. Dat levert melige gedeelten op en passages die tot nadenken stemmen. De ene keer roept de hoofdpersoon mededogen op en de andere keer haal je je schouders over hem op. Dat geeft niet. Soms moet je lachen om wat er gebeurt of wat er gezegd wordt, soms is een passage overdreven ernstig.
Er zit in dit boek een soort gedrevenheid die bevalt. Zonder filter is zowel ernstig als speels en dat is een mooie combinatie. Het lijkt een boek dat voorstanders en tegenstanders gaat krijgen, mensen die het ophemelen en mensen die er niets aan vinden. Daartussen zal weinig zitten. Dat pleit voor het boek. Ik ben in ieder geval vóór.
