De eerste J.M.A. Biesheuvelprijs voor het korte verhaal, een genre dat de beroemde naamgever Maarten Biesheuvel goed lag, is tijdens de vierde Week van het Korte Verhaal, februari 2015, uitgereikt aan de succesvolle schrijver Rob van Essen, die al wat titels heeft gepubliceerd. De jury – Arjen Fortuin, Esther Kuijper, Maarten Moll, Roos van Rijswijk en Edith Vroon – loofde zijn grote fantasie, de variatie in sfeer binnen zijn korte verhalen en zijn uitstekende techniek.
De Week van het Korte Verhaal is een bedenksel van een van de juryleden, die in een boekhandel werkt en daar, door hard te roepen dat het de Week van het Korte Verhaal is, dat ook werkelijk voor elkaar heeft gekregen. Een commercieel succes of niet? Rob van Essens prijs bedraagt het wat zuinige en tevens wonderlijke bedrag van € 4.867,- plus het lievelingsboek van Maarten Biesheuvel The Wind in the Willows, een tekening door Biesheuvel zelf gemaakt en twee stenen boekensteunen.
Het prijswinnend boek Hier wonen ook mensen is Van Essens korte verhalenbundel uit 2014, met verhalen die soms al elders zijn gepubliceerd, in De Gids of De Revisor bijvoorbeeld of in verzamelbundels en één ook op Van Essens eigen blog Reddend zwemmen.
De jury heeft gelijk. De situaties waarin de verhalen spelen, zijn zeer wisselend en verrassend. Het eerste verhaal al waarin God, op onverwacht bezoek kan je wel zeggen bij de meest rabiate godloochenaar van dit moment, de bestsellerauteur Richard Dawkins, de personen wisselt, belooft de lezer een paar leuke uren met Van Essen.
Edgar Allen Poe, de vader van het genre, vond dat een kort verhaal toch wel in een half tot twee uur kon worden gelezen. Dat lukt met Van Essens verhalen uitstekend. Ze zijn heel verschillend van lengte, het langste van de vijftien is veertig bladzijden, het kortste drieënhalf.
Andere eigenschappen die Poe aan het korte verhaal toeschreef, waren dat het zomaar ergens kon beginnen en dat het geconcentreerd was op een persoon binnen een bepaalde, centrale gebeurtenis. Het karakter van die persoon kwam daarin duidelijk aan het licht. Als het goed was, ging het daarbij ook nog over een algemeen herkenbaar, wezenlijk probleem.
Nu gaat het in Van Essens verhalen zeker om herkenbare problemen, zoals toch erbij willen horen terwijl je jezelf maar een onbeduidend iemand vindt bijvoorbeeld, ontoereikend contact in een voortsudderende relatie, compleet verkeerde inschattingen, of wanneer mensen zomaar uit iemands leven verdwijnen. Hoe wezenlijk echter die problemen zijn, kan je een punt van discussie noemen. Omdat ze in gewone omgevingen spelen, die Van Essen heel verrassend heeft gekozen en fantasierijk heeft benut en hij je af en toe mooie beelden voortovert, word je toch als nieuwsgierige lezer voortdurend meegesleept.
Opvallend is daarbij dat Van Essen de meeste verhalen vanuit een ik vertelt. Dat stelt hem in staat makkelijk van tijd binnen het verhaal te switchen. Regelmatig geeft hij aan dat wat hij nu in het verhaal vertelt nog staat te gebeuren of eigenlijk al verleden tijd is. Toch wordt het niet onbegrijpelijk postmodern. Bij de beschrijving van een film zegt de ik in het verhaal bijvoorbeeld ‘dit is een vergelijking die ik pas later kan maken’. Hij speelt ook met formuleringen en herinneringen, zoals in ‘Ik weet bijna zeker dat ik die man heb verzonnen, ook al zie ik hem nog haarscherp voor me.’
Toch lijkt er iets wezenlijks aan Van Essens verhalen te ontbreken. Ze zijn te vergelijken met dure, kunstige bonbons, die echter, nogal dwaas geformuleerd, een stevige afdronk missen – wat je natuurlijk ook niet van bonbons kan verwachten. Beter gezegd, de combinatie van ingrediënten is verrassend, de verteltechniek is kunstig, maar de impressie die het geheel achter laat is ijl, vervliegt zo snel. De noodzaak van die lekkere bonbons blijkt niet uit wat ervan overblijft. Wellicht dat Van Essens stijl en het verrassende element van de gebeurtenissen sterker zijn dan de dwang van de problematiek binnen de verhalen.
