Rob van Essen – Het jaar waarin mijn vader stierf

Een schrijver die het metier goed beheerst

Recensie door Karel Wasch

Schrijver en vertaler Rob van Essen (1963) schreef eerder vier romans waarvan vooral Kwade Dagen de nodige publiciteit genereerde. Hij heeft een christelijke achtergrond en dat wordt in dit nieuwe werk Het jaar waarin mijn vader stierf uit de doeken gedaan. Toch zou ik Van Essen absoluut geen typisch christelijke schrijver willen noemen. Hij zet zich niet af tegen zijn achtergrond, maar plaatst er wel de nodige vraagtekens bij. De vader van de auteur was in de Here en Van Essen schreef een roman in de vorm van dagboeknotities, waarin zijn vader een allesoverheersende rol speelt. Maar er is duidelijk meer.

Van Essen heeft een gezond gevoel voor humor en dat geeft het boek ondanks de gitzwarte achtergrond de broodnodige luchtige noot mee. Het boek doet af en toe denken aan de mooiste werken van de te vroeg overleden Henk van Teylingen, die zich na een gereformeerde opvoeding bekeerde tot de Hare Krishna. Zo ver zal het bij Rob van Essen wel niet komen, want tussen de regels door deelt hij af en toe ferme tikken uit aan het New Age-gezweef. Aan de andere kant trakteert hij ons op humoristische, filosofische uitstapjes en kleine overpeinzende observaties. (‘Hij was zo overgevoelig, dat hij zich nog het liefst zou verontschuldigen als hij over iemands schaduw fietste.’)

Het geloof staat ver van hem af, maar de vragen over de inhoud van het leven zijn duidelijk gebleven. Af en toe krijgen we de indruk dat de wapens hem uit handen zijn geslagen. Wat nu? Gelukkig doet hij ook aan zelfspot en schetst zichzelf als een onhandige knaap waar het vrouwen betreft, iemand die een drankverslaving wist af te zweren en nu aan de Prozac is. Zou dat allemaal waar zijn? Van Essen volgt behoedzaam het spoor terug. Hij spreekt zijn spijt uit over de vroege verhuizing van het gezin van Amstelveen naar het platteland. Als het gezin in Amstelveen zou zijn gebleven, hoe anders was de jeugd van Rob en zijn broers en zus dan verlopen? Rob – blijkt later – heeft zich uiteindelijk  gevestigd in Amsterdam, maar is hij daar niet zelf een buitenstaander, iemand die het gewoel van de stad maar al te graag verruilt voor lange fietstochten langs Ouderkerk, kortom langs de boorden van diezelfde stad.

Vader was schoolmeester, later hoofdonderwijzer bij de School met den Bijbel en het gezin volgde hem steeds naar zijn nieuwe werkplek. Verder schreef vader kinderboeken, kindertoneelstukken en veel columns in o.a. het Reformatorische Dagblad. Een aantal jaren zwoer hij het geloof af, maar waarom dat precies was en ook vooral waarom hij later terugkeerde in de moederschoot der kerk wordt niet duidelijk. Het is een van de raadsels, die Rob van Essen graag had willen oplossen maar wanneer zijn vader gestorven is, blijkt dat hij verzuimd heeft de goede vragen te stellen toen het nog kon. Zou de cynische man er überhaupt op hebben geantwoord, wanneer het hem zou zijn gevraagd? De band tussen vader en zoon bestaat uit het samenwerken aan kleine projecten, Rob maakt enkele illustraties bij een kinderboek van zijn vader en zal later met zijn computerkunde op de proppen komen om verhalen voor hem te rubriceren. De illustraties worden door de uitgever geweigerd maar het boekje verschijnt toch. Dat is opvallend omdat Van Essens vader eerder had uitgeroepen: ‘Ze publiceren het maar met jouw tekeningen of helemaal niet!’ Een dubbele moraal?

Aandoenlijk zijn de momenten waarin Van Essen citeert uit het werk van zijn vader. Een poging achter de persoon en de drijfveren van de gesloten man te komen, die maar ten dele slaagt. We zien de vader in – wat later zal blijken – zijn laatste levensjaar, snel achteruit gaan. Rob van Essen maakt dat proces, bewust en van heel dichtbij mee. Zelfs zo dichtbij, dat hij bij zijn vader in bed gaat liggen om over hem te waken in het ziekenhuis. Maar of hij hierdoor echt dichterbij komt blijft de vraag.
De gedichten van zijn vader zijn nergens meer te vinden, ook niet nadat Rob alle spullen uit de studeerkamer van zijn vader nog eens heeft uitgezocht. Waren daarin niet juist de gevoelens van zijn vader vervat? Van Essen vraagt zich na de dood van zijn vader af waarom het hem zo weinig doet. Hij komt niet echt bij zijn emoties. Lijkt hij wellicht op zijn vader? Rob zelf wilde eerst dominee worden, maar waarom hij dat niet werd komen we niet te weten.

Hilarische momenten beleven we verder tijdens een kunstweek op een camping, waarin Van Essen gestrikt wordt deel te nemen aan diverse activiteiten, waar hij niet op zit te wachten. De buitenstaander moet naar voren treden, maar wordt gered door de bel.
De grote dilemma’s van het leven, hoe we met de dood omgaan, met roem, met ons verleden, met naastenliefde, vergeving, spelen luchtig door het boek heen, maar zijn er wel degelijk. Dat Rob van Essen deze thema’s niet uit de weg gaat is zeer in hem te prijzen, dat hij zichzelf op een badinerende wijze neerzet zo mogelijk nog meer. Ook de beschrijvingen van de natuur zijn van een ingehouden, haast metafysische kracht. De fragmenten uit popsongs en uit de filosofie, de ontmoetingen met andere schrijvers, alles staat in het teken van de eerdergenoemde thematiek. Het wordt tijd dat Van Essen met dit puntgave boek doorbreekt naar de plek in de Nederlandse literatuur die hij verdient. Een vakman, die het metier zo goed beheerst als hij, verdient dat. Zijn vader zou er om geglimlacht hebben.

 

Omslag Het jaar waarin mijn vader stierf - Rob van Essen
Het jaar waarin mijn vader stierf
Rob van Essen
Verschenen bij: Atlas
ISBN: 9789045012841
285 pagina's
Prijs: € 0,00

Om Literair Nederland draaiende te houden, zijn wij afhankelijk van vrijwillige bijdragen. U kunt ons steunen via de rode knop. Waarvoor onze hartelijke dank!

Meer van Karel Wasch:

Recent

6 juni 2023

Verloren in virtuele escapades

Over 'De lokroep van Elysium' van Ilmar Taska
5 juni 2023

Sms-taal relativeert zelfmedelijden

Over 'Uitzicht van dichtbij' van Megan van Kessel
3 juni 2023

Jonge activisten bieden hoop

Over 'De toekomst is van ons' van Samuel Hanegreefs
2 juni 2023

Voorspelbaar, maar toch boeiend

Over 'Hoeveel ik van je hou' van Esther Freud
1 juni 2023

Aleid Truijens schrijft monumentale biografie Hella Haasse

Over 'Leven in de verbeelding ' van Aleid Truijens

Verwant