Er zijn mensen die de Volkskrant lazen vanwege de columns van Remco Campert. Columns over Somberman. Ze verschenen tussen juni 2014 en maart 2016. Maar ook niet-lezers van deze krant kenden Somberman al uit Wie doet de koningin (1984) en het Boekenweekgeschenk Somberman’s actie (1985).

Taalkunstenaar
We herinneren ons de licht-melancholieke toon van de taalkunstenaar Campert, die het niet over bittere maar verbitterde thee heeft, als had thee menselijke trekken. En woorden bezigt die niet in een woordenboek zijn terug te vinden, zoals een ‘dorste zeurpiet.’ En zó beeldend schrijft, dat je voor je ziet hoe woonboten in een vaart zich aaneen rijgen.
De columns uit de Volkskrant lijken in een eerder tijdsgewricht te spelen dan Somberman’s actie. Het gaat Somberman daarin nog goed, want hij kan in 1985 nog restaurantbezoeken betalen, die later worden ingeruild voor cafés. Hij is ongetrouwd en werkt bij een warenhuis, terwijl hij in het Boekenweekgeschenk inmiddels getrouwd en werkloos is.

Tegengestelden
Wat met deze verschillen qua inkomen en tijd in tegenspraak lijkt, is de veranderde stijl van Somberman op drift. De stijl is moderner geworden, maar dat is in tegenstelling tot het feit dat de gebeurtenissen in een vroeger tijdsgewricht spelen. De zinnen zijn korter, soms op een staccato-toon af: ‘God niet bedankt, want, Prijs de Heer, niet gelovig.’ En de humor is absurdistischer. Somberman zet bijvoorbeeld om een vakantiegevoel op te roepen een tent op in zijn achtertuin. ‘Hij maakt het op zijn manier gezellig in de tent: een foto van een verkeersongeluk, en die van de grafsteen van zijn ouders.’
Soms is de humor ronduit flauw: ‘Wel probeert hij nog het buskruit uit te vinden, maar ook dat mislukt’ of: ‘”Je bent geen groot prater”, zegt een kennis tegen Somberman. “Je zou een perfecte vertegenwoordiger van de zwijgende meerderheid zijn.”’ Al kun je hier met een beetje goede wil ook de inmiddels nadrukkelijker aanwezige actualiteit in de columns in lezen.

Oudere schrijver
De teksten zijn met het klimmen der jaren van de auteur ook meer filosofisch van aard geworden: ‘Lafheid is een van zijn goede eigenschappen. Je kunt er lang mee leven.’ Maar dat laatste wil Somberman eigenlijk niet.
De filosofische insteek is groter geworden, maar daar staat tegenover dat je je als lezer niet aan de indruk kunt onttrekken, dat er relatief veel herhalingen van zetten in zitten, zoals mantra’s in de trant van: ‘Tot zijn schrik. Anders zou hij Somberman niet zijn’ of: ‘Iets te vredig misschien. Dat moet nu ook weer niet.’

Glimlach versus grimlach
Niet dat de lezer af en toe geen glimlach om de lippen zal krijgen. Zo koopt Somberman een lot in de loterij, omdat hij zich de zegswijze ‘Geld maakt niet gelukkig’ herinnert. In dit soort taalspellen die wat meer zijn dan taalgrapjes toont de taalkunstenaar Campert zich op z’n best. Soms slaat de lol door. Bijvoorbeeld wanneer Somberman na allerlei klein leed zijn heup breekt. ‘Zonder moeite weerstaat hij de verleiding een ambulance te bellen. Tevreden ligt hij op de grond. Zijn dag is gemaakt.’ En je hoeft niets met Pim Fortuyn op te hebben, om Somberman’s idee op het Mediapark de netmanager om het leven te willen brengen eigenlijk een beetje ongepast te vinden.

Het is goed dat dit soort uitgaven bestaan, waarin ons een totaalbeeld wordt gegund van columns uit een afgeronde periode. Ook nog eens in een prachtige uitgave gebundeld, met tekeningen van Stefan Verwey. Om op z’n tijd ééntje te lezen en dan weer weg te leggen. En kleine uitglijders te bedekken met de mantel der liefde in de wetenschap dat ook Somberman op drift behoort tot het oeuvre van een groot schrijver die duidelijk plezier heeft beleefd aan het op hoge leeftijd schrijven van deze nu gebundelde columns.