Met flinke tussenpozen heeft R.A. Basart poëzie gepubliceerd. Hij debuteerde met een gedichtenbundel in 1975; twee jaar later verscheen zijn tweede, en twwer wintig jaar later publiceerde hij zijn eerste roman. Vorig jaar kwam er een tweede roman bij, De verzoening, die erg goed ontvangen werd. Het lijkt erop dat Lebowski het tijd vond om ook Basarts poëzie weer onder de aandacht te brengen middels Zingend naar huis, een verzameling ‘selected and new poems’ zoals dat in het Engelse taalgebied heet.
De bundel bevat ongeveer voor de helft gedichten uit die eerste twee bundels, Oranjebal en De gezonde apotheek. Dit deel heet ‘Eerste gedichten’; het deel met het nieuwe werk ‘Laatste gedichten’. Vooral die tweede helft roept vragen op – vooral de vraag over wat voor een tijdsspanne die laatste gedichten zijn geschreven en of er misschien ‘Middelste gedichten’ bestaan die hier weg zijn gelaten. Beide helften sluiten immers zo goed op elkaar aan dat er nauwelijks sprake is van opvallende ontwikkelingen in Basarts dichterschap: de toon en thematiek blijven vrij constant. Basart brengt lichte spot en dito melancholie samen in klein aandoende gedichten die stiekem wel grote thema’s behandelen. Het resultaat is een typisch soort moderne Nederlandse Romantiek: al te wilde emotionele uitspattingen beteugeld met milde ironie en meewarigheid. Het mooie openingsgedicht ‘Bij het aftuigen’ is direct al exemplarisch:
Wat brak werd vervangen / maar liet steeds een leegte na: / dus hou ze heel, als je ze heel / houdt zie je later waar de / sneeuw van vroeger is gebleven.
Op de achterflap wordt beweerd dat Basarts poëzie ‘moeilijk te categoriseren [is], maar als we toch een poging moeten doen, denken we aan Nijhoff en Eliot.’ Voor wie hiermee een bewuste poging onderneemt om Basart een plaatsje te bezorgen in de (modernistische) canon, zal deze vlieger niet opgaan; daar zijn deze gedichten bij lange na niet gelaagd genoeg voor. Soit, de humor van de vroege Eliot (denk ‘Prufrock’) zit er in de verte wel in, maar Basart doet vooral denken aan land- en generatiegenoten Lévi Weemoedt en Jean Pierre Rawie – maar dan zonder het al te op de lach gerichte van de eerste, en de gezwollen toon van de tweede. Die karakteristiek geldt voor de gedichten uit de jaren zeventig, maar zo’n veertig jaar later lijkt er weinig veranderd te zijn:
Daar ga je, nagewuifd / vanaf de kade, tranen / in de zee: / niets bracht je hier, niets / neem je mee
Binnen dat wat ouderwetse idioom weet Basart een aantal sterke gedichten te schrijven, waarin de ironie minder, en de impact groter is. Aangrijpend is ‘De kamer’, waarin vrienden zich buigen over een stervende: ‘De vrienden buigen zich. / U ziet uw vrienden over u // gebogen. U sluit uw ogen. / U sluit uw ogen voor de / dood hun ogen.’ Indringend is het morele dilemma in ‘Sde nechemja’ (vernoemd naar een door Nederlanders gestichte kibboets): ‘Een vervelende man. […] Wat een lul van een man. // Maar hij heeft een nummer op zijn arm! // Jawel. Een lul met een nummer.’
Wat nieuw is in dit gedicht en in een aantal andere ‘Laatste gedichten’ is de wat aan Zestig verwante, readymadeachtige praterigheid: ‘Je weet toch wat ze te eten kregen? / Kranten gedrenkt in bloed. / Dat kregen ze smorgens, / smiddags en savonds’.
Maar per saldo zijn die nieuwigheden wat aan de magere kant, als oogst van vier decennia. Het geheel heeft ook een wat hoog hit and miss-gehalte, zeker in de eerste helft van de bundel, al is ‘Najaarsaanbieding’ uit ‘Laatste gedichten’ ook nogal flauw met dichters-hebben-het-zo-moeilijk-grapjes als ‘(En als mijn / tanden op het asfalt slaan:) // Alweer veertien exemplaren…’ Tja. Zingend naar huis pakt door de verzameling geslaagd en niet zo geslaagd werk, onevenwichtig uit, handvol fraaie gedichten of niet.
