Het had weinig gescheeld of Gillian, een succesvolle tv-presentatrice van achter in de dertig, was dood geweest. Na een uit de hand gelopen feestje, dat Gillian en haar man Matthias met ruzie verlaten, stappen ze flink aangeschoten in de auto, waarna Matthias in het bos een ree aanrijdt. Matthias overleeft het ongeluk niet, maar Gillian, die met haar hoofd tegen het dashboard botst, moet verder leven met een verwoest gezicht. Haar oude, comfortabele leven is voorbij.

De succesvolle Zwitserse auteur Peter Stamm, die met zijn roman Zeven jaren onder meer werd genomineerd voor de Man Booker International Prize, beschrijft in Nacht is de dag het leven van een gebroken vrouw die haar bestaan weer moet zien op te bouwen. In de eerste delen volgen we haar aan het begin van het revalidatieproces, wanneer ze niet in de spiegel durft te kijken omdat ze de aanblik van haar gehavende gezicht vreest. Haar ouders zijn afstandelijk, het lukt hen niet om hun verdriet te overwinnen en het tragische lot van hun dochter te accepteren. Daardoor is Gillian op zichzelf aangewezen en kan zij niet, zoals de hoofdpersoon Roxy in Esther Gerritsens gelijknamige roman, steunen op de hulp van haar omgeving en de verantwoordelijkheid over haar leven afschuiven op anderen.

Gillian is een volwassen vrouw die zoekt naar mogelijkheden om haar nieuwe bestaan vorm te geven. Na het auto-ongeluk loopt ze Hubert weer tegen het lijf, de kunstenaar die Gillian ooit interviewde voor het kunstprogramma dat ze presenteerde. Gillian liet zich naakt door hem fotograferen en stopte het rolletje in haar bureaula. Matthias had daarna het rolletje gevonden en vertrouwde zijn vrouw niet meer. Had ze die foto’s maar nooit laten maken, denkt ze later, dan was het ongeluk nooit gebeurd. Maar ze roept zichzelf tot de orde. ‘Haar leven voor het ongeluk was één grote enscenering geweest (…) Het ongeluk was vroeg of laat onvermijdelijk geweest, als een plotselinge gebeurtenis of langzame slijtage, maar het was onontkoombaar’.

Nacht is de dag roept de vraag op wat belangrijk is in het leven. In hoeverre zijn mensen in staat hun zekerheden aan de kant te zetten en zich open te stellen voor het onbekende? Gillian slaagt daar uiteindelijk goed in. Ze trekt zich terug in de bergen, waar ze een minder uitdagende baan aanneemt die haar regelmaat, stabiliteit en geborgenheid geeft. Niettemin blijft Gillian een broze, kwetsbare vrouw, die niet alleen is beroofd van haar uiterlijke kwaliteiten, maar ook van een gevoel dat lange tijd richting gaf aan haar leven. Ze zal nooit meer de beste zijn en bewondering oogsten met dat wat ze het liefste deed: in het middelpunt staan van een snel veranderende, inspirerende wereld.

Maar de lezer krijgt geen tijd om lang stil te staan bij het gemijmer van de in zichzelf gekeerde Gillian. Op het midden van de roman wisselt het perspectief van Gillian naar dat van de man die met zijn foto’s de verandering van Gillians leven in gang heeft gezet. Hubert heeft evenals de presentatrice te maken met vervelende omstandigheden. Zijn vrouw dreigt bij hem weg te gaan omdat ze verliefd is geworden op een ander. Wat volgt is een gedetailleerde, interessante beschrijving van Huberts zoektocht naar een manier om zijn kunstenaarschap nieuw leven in te blazen. Met zijn foto’s van naakte huisvrouwen is hij bekend geworden, maar daarmee kan hij niet opnieuw een tentoonstelling maken. ‘Je zou iets met pluchen beren kunnen doen,’ zegt zijn studente en minnares Nina. ‘Of met berenstront. Zoals die Afrikaan die met olifantenstront werkt.’ Hij overweegt om ‘gebruikskunst’ te maken, die mensen aan de muur kunnen hangen, maar hij gelooft niet dat hij daartoe in staat is.

De verfijnde psychologische beschrijvingen waarmee Stamm een overtuigend beeld schetst van zijn kwetsbare, gebroken personages maken Nacht is de dag tot een boeiende, waardevolle roman. De emoties van Hubert en Gillian komen op een beheerste, indirecte manier tot uiting; van sentimentaliteit kun je Stamm nergens betichten. Zo huilt Gillian niet over het verlies van haar man en haar gezicht, maar lijdt zij aan een sluimerende melancholie. Daarnaast is het knap dat de Zwitser er ondanks de inhoudelijke veelzijdigheid, perspectiefwisselingen en tijdssprongen in slaagt om van zijn roman een organisch geheel te maken. Met recht schrijft de Britse auteur Tim Parks: ‘Stamm moet je gelezen hebben. Hem wacht een grote toekomst’.