Op het eerste gezicht lijkt deze bundel uitsluitend gedichten te bevatten waar geen touw aan vast te knopen is: met versregels die als dronken torren in alle richtingen over de bladzijde kruipen, vreemde woorden die in geen enkel woordenboek op te zoeken zijn en stijlfiguren waarvan je alleen maar kunt raden wat de functie of de betekenis is. Maar bij nadere beschouwing blijkt er toch ‘method in the madness’ te zijn aangebracht: de eerste aanwijzing daarvoor is het motto voorin de bundel dat uit een citaat van Dylan Thomas bestaat. Thomas was een dichter die aan de klank van woorden meer waarde toekende dan aan de betekenis ervan. Voor Verzett lijkt dit ook te gelden: bij het hardop lezen van de gedichten wordt duidelijk dat de klankkleur van de woorden en het ritme van de zinnen in belangrijke mate de gedichten bepalen.

Verzett is naast dichter ook schilder en naast docent Nederlands ook docent beeldende vorming, wat te merken is aan de manier waarop ze haar woorden rangschikt: als vervreemdende objecten. Daardoor krijgen ze een heel andere betekenis of worden juist van betekenis ontdaan: ‘lichtdruk fluitwerpen regelt’ is een versregel die weliswaar een onderwerp, een gezegde en een lijdend voorwerp kent, maar die verder niet appelleert aan bestaande kennis. Het is ook aan te wijzen in de vorm van de gedichten: sommige zijn typografisch, waarbij het lettertype en de uiterlijke vorm een belangrijke rol spelen, andere zijn meer klassiek, maar er zijn geen twee gedichten met dezelfde uiterlijke vorm.

Jazzy gedichten
Verzett is ook nog jazz zangeres: ze schrijft alsof ze zingt, ze speelt met woorden, intuïtief en associatief, waardoor de gedichten tekstfragmenten worden die soms in elkaar overlopen en allemaal deel uit maken van een groter geheel, reden waarom geen van de gedichten een titel heeft en een inhoudsopgave ontbreekt.
Dat grote geheel van deze bundel blijkt een eerbetoon aan haar moeder te zijn en een voorbereiding op het naderende afscheid, nu zij oud en ziek is:

‘Zo ver haar ogen dat ze op een
hoofdstuk lijkt in twee monddode delen
Roerloze stof wordt onderling gesleept
het begint nergens op te lijken’

Ode aan moeder
Op de voorkant van de bundel staat een foto van een glimlachende jonge vrouw, vermoedelijk uit de jaren vijftig. Hoewel het gevaar bestaat dat alles als autobiografisch wordt aangeduid, ook waar dat helemaal niet zo hoeft te zijn, zou het heel goed een foto kunnen zijn van de moeder van de dichter zelf, vooral omdat er ‘Omslagbeeld persoonlijke collectie’ bij de gegevens vermeld staat.

Het leven van haar moeder van vroeger en nu verdeelt de dichter symbolisch in twee lichamen, het ’tweede lijf van scharnieren aan mekaar een opzij / belofte die geen stand Matroesjka’, alsof moeder geopereerd is zonder veel vooruitzichten op herstel, en het eerste lichaam: ‘Alles uit haar eerste lijf, haar golfspreeuwzwierende reiken & afwenken’. Wie ooit een zwerm spreeuwen heeft zien vliegen in vloeiende patronen, kan zich hierbij gemakkelijk de elegantie van een jonge vrouw voorstellen. Hoewel haar woorden verzonnen zijn, is Verzett in staat daarmee een universeel beeld op te roepen, zoals: ‘de zwaktehelften van je gevoelens’ en ‘Haar luistervingers zijn groot, lang als het werelddek.’ Verzett houdt van haar moeder, dat valt te lezen in elk gedicht: ‘Lenigje, lenigje, je zoete, ik ben zo graag je dochter.’ En verderop:

‘Ik wil haar zoals Oum Kalthoum werd gedragen
ik wil een Egyptische koningin
Op honderdduizend polsgewrichten
Bij het omhoogblikken, de randen snijden van hun nekken’

Oum Kalthoum was een Egyptische zangeres, de beroemdste aller tijden uit de Arabische wereld. Vier miljoen mensen waren bij haar begrafenis: haar fans namen de kist over van de dragers en rolden die over de schouders van de vele aanwezigen naar de begraafplaats, waar de imam lang moest smeken voordat men haar lichaam afstond om te begraven te worden. Hier gebruikt Verzett dit verhaal om haar moeder net zo veel luister bij te zetten als de zangeres ten deel viel.

Veel van haar vreemde gedichten zijn ontroerend, ook al is de betekenis ervan niet altijd duidelijk. Het laatste gedicht is geschreven als een klassiek Grieks treurspel, compleet met koor en publiek. Ook hier staan de moeder en haar op handen zijnde dood centraal. Het koor zingt tweemaal achter elkaar: ‘haar wollen mutsje een zachte huls van omgewoelde aarde is’ en juist die herhaling maakt het zo onontkoombaar. Maar daar stelt de dichter meteen met relativerende humor tegenover:

‘(koor zoemend ‘oe oe’ af)
(hoe het koor met iets weg kan lopen is)’

En de hoop dat moeders dood nog uitblijft, wordt weergegeven in de laatste regels:

‘katoen licht en nog genoeg wolblond
om de schedel van haar gezicht’

Verbeelding gevraagd
In de andere gedichten in deze bundel haalt Verzett herinneringen op aan haar jeugd, school, vakanties en schrijft ze over de natuur. Wat het onderwerp ook is, altijd schrijft ze over de volheid, de overvloed, de uitbundigheid die zich weerspiegelt in haar taalgebruik.
Gemakkelijk om te lezen zijn de gedichten zeker niet. Verzett doet een zwaar beroep op de verbeelding van de lezer om zich een voorstelling of een interpretatie te maken bij de gedichten. Deze poëzie is niet in te delen bij de een of andere literaire stroming, hoewel een vergelijking met de Vijftigers zich onwillekeurig aandient.

Op de website van Verzett staat een tweede citaat van een andere grote dichter, T.S. Eliot: ‘poetry can communicate before it is understood’. Dit geldt zeker voor de gedichten van Verzett. Zonder het helemaal te begrijpen, raakt haar poëzie je, zoals je ook ontroerd kunt worden door muziek en gezang in een taal die je niet verstaat. en niet alle gedichten laten zich doorgronden. Wat te denken van:

‘Jouw compagnie bleef harmonische geluiden brengen
een trouwe gave van een karaktervloeiende roos tijdens de regens je bruidjes
zonder het terug te ranselen, jij schaakt ze in je fort’

Een wanhopige lezer vroeg aan de Amerikaanse schrijver William Faulkner wat hij toch doen moest om diens roman ‘The sound and the fury’ te begrijpen. Hij had het boek al drie keer gelezen en het was nog steeds even duister voor hem. Waarop Faulkner rustig antwoordde: ‘Read it a fourth time.’
Dit zou ook het antwoord kunnen zijn als deze vraag aan Peggy Verzett gesteld werd.