In het dankwoord staat het volgende: ‘Mijn dank gaat uit naar: Thomas Heerma van Voss, Daniëlle (…) en mijn ellendige jeugd – voor alle inspiratie.’ Want het boek Turis is gebaseerd op het leven en vooral de jeugd van schrijver Özcan Akyol. In deze semi-autobiografische roman staan veranderende familieverhoudingen centraal.

Het gezin
Turis is de vader van Özcan en zijn twee broers Mevlut en Serdar. Hij is geen aanhanger van de fluwelen handschoen-aanpak, maar ziet meer heil in het dreigen met de broekriem. Hij heeft geen baan, voert niets uit in het huishouden, is een alcoholist en zijn naam Turis (klinkt als toerist) heeft hij overgehouden aan het hoerenlopen in Amsterdam. Hij is een tiran en terroriseert het gezin met zijn overmatige drankgebruik, gewelddadige buien en tirades. Een donderpreek komt vaak op hetzelfde neer: jullie zijn zo ondankbaar, ik doe alles voor jullie, waar heb ik dit aan verdiend?

De moeder en haar drie zoons ondergaan jarenlang lijdzaam het schrikbewind dat thuis woedt, maar langzaamaan veranderen de verhoudingen in het gezin. De jongens worden ouder en pikken niet alles meer zonder een weerwoord te geven. Angst verandert in medelijden. En ook de moeder komt in een ander daglicht te staan: haar slachtofferrol vervaagt langzaam en wordt vervangen door een beeld dat op minder sympathie kan rekenen. Ze wordt niet langer slechts als gedupeerde gezien, want scheiden doet ze niet en wanneer ze de kans krijgt om voorgoed van Turis verlost te raken, laat ze deze kans aan zich voorbijgaan. Is zij niet net zo schuldig als de tiran zelf? Özcan beschuldigt zijn moeder: ‘Je begrijpt toch wel dat jullie ons hebben verpest?’

De schoonfamilie; 180 graden om
Naast het verhaal van de familie van Özcan speelt zich nog het verhaal af van zijn vriendin, Tess, en zijn schoonfamilie. Zijn schoonfamilie is in een eerste oogopslag alles wat zijn familie niet is. Ze zijn rijk, wonen in het Gooi in een kast van een huis en gedragen zich altijd onberispelijk. Maar elk huishouden heeft zo zijn eigen problemen en Özcan voelt weinig bewondering voor het toneelstukje dat zijn schoonfamilie opvoert. In bepaalde aspecten lijken ze zelfs op zijn ouders, merkt Özcan na verloop van tijd. Hij weet heel goed dat hij niet aan hun wensenlijst voldoet: ‘Ik ben allochtoon, ongeschoold, arm en heb een onzeker toekomstperspectief.’

Tess’ ouders keuren Özcan duidelijk af en grijpen elke misstap van hem aan als argument voor hun oordeel, maar dit kan niets veranderen aan Tess’ toewijding voor hem. Tess is bereid alles voor hem te doen en is zo loyaal aan hem als een hond. Özcan maakt hier graag gebruikt van, drinkt meer dan goed voor hem is en kan de verleiding van andere mooie vrouwen niet weerstaan.

Het verhaal
Hoofdstukken met herinneringen en anekdotes uit zijn jeugd worden afgewisseld met hoofdstukken over zijn volwassen leven en zijn relatie met Tess. Maar allemaal leiden ze naar een doorslaggevend moment in Turkije. De moeder van Özcan heeft van haar contacten in Turkije gehoord dat haar man er een buitenechtelijke relatie met kinderen op nahoudt. Wanneer Özcan dit ter ore komt, maakt hij een deal met zijn moeder. Hij neemt zich voor dat dit de laatste keer zal zijn, zijn laatste poging haar te helpen. Hij zal naar Turkije afreizen en als hij kan bewijzen dat de geruchten waar zijn, zal zijn moeder van Turis scheiden. Deze keer echt.

Terwijl het op het eerste gezicht een verhaal over de disfunctionele familie van de hoofdpersoon lijkt, een verhaal over de nasleep van een kwelgeest, is het eigenlijk een verhaal over het loskomen van zijn ouders en het doorbreken van de cyclus waarin hij zich bevindt.

Schrijfwijze
Het verhaal van het boek is redelijk zwaar, maar de schrijver weet het humoristisch te brengen. Zo is de passage waarin Özcan en zijn schoonvader een potje tafeltennis spelen bijzonder vermakelijk. Op de verjaardag van het zusje van Tess komt Özcan tegenover zijn schoonvader te staan aan de tafeltennistafel. Hij weet dat hij zijn schoonvader zou moeten laten winnen, maar besluit toch volledig voor de winst te gaan. Wat volgt is een intense wedstrijd in de zinderende hitte. De vader van Tess heeft het moeilijk met de tegenstand. Eerst gaat het jasje uit, dan gaat de stropdas af en uiteindelijk staat hij in zijn blote bast te spelen. De verhitte wedstrijd is een mooie vergelijking tussen de strijd die de twee echt aan het voeren zijn. En dit is slechts één mooie passage. Er zijn er meer, bijvoorbeeld die van zijn optreden als doktor in het vliegtuig of het dronken gejoel naar mooie dames vanuit zijn woonkamerraam.

De schrijfstijl is geestig en intelligent, maar soms doen omschrijvingen een beetje makkelijk aan: ‘… die bestaan uit catwalk-mooie mannen en vrouwen, allemaal met een air van achteloosheid, waarover natuurlijk uitvoerig is nagedacht.’ Ook zet hij de personages soms zo typisch neer dat ze voor de hand liggend worden: de gewelddadige vader, de zielige moeder en Tess en haar familie zijn het schoolvoorbeeld van een rijkeluisgezin. Andere momenten zijn de omschrijvingen juist scherp en origineel.

Jammer dat je niet wat meer over de broers van Özcan te weten komt. Ze komen er wel in voor, maar je zou graag willen weten hoe uiteindelijk de onderlinge relatie tussen de broers is als ze ouder zijn.

Tot slot
Op het eerste gezicht lijkt het een bekend verhaal: een alcoholistische, gewelddadige vader, een onderdanige moeder en de onschuldige kinderen die eronder lijden. Maar dit boek is eerlijk en met een goede portie humor geschreven. Ook neemt het boek aan het einde nog een verrassende wending. Lukt het Özcan zich eindelijk los te maken van zijn ouders?