De Vlaams dichter Norbert de Beule (1957) was gedurende zevenentwintig jaar godsdienstleraar. In 2004 besloot hij uitsluitend voor de poëzie te gaan nadat hij in 2003 bekendheid kreeg met zijn bundel YELLe!. Hij debuteerde in 1987 met de bundel Rockoco en sindsdien is hij gestaag blijven werken aan zijn oeuvre. Het lesgeven heeft hij inmiddels voor enkele uren per week weer hervat. Vigor anorexia is zijn negende bundel; een ruwe vertaling van de titel zou luiden: De kracht van het gebrek aan eetlust.

Het gebruik van het Latijn laat zich verklaren door de ondertitel: Een misboek. Ook het openingsgedicht Kyrie en gedichten als Hymne, Eerste Lezing, Credo en Gloria wijzen in de richting van het opdragen van een katholieke mis. De titel van de bundel is dan misschien ook een referentie naar het vasten van Jezus in de woestijn, waar hij door onthouding van voedsel de kracht vond om de verzoekingen van de duivel te weerstaan. Dat zou geen vreemd motief zijn voor een dichter en godsdienstleraar, die zoveel verwijzingen naar de Bijbel en de christelijke heiligen in zijn bundel stopt. En ook deze haiku zou kunnen slaan op het weigeren van voedsel:

‘Dragend geraamte –
om dichter bij God te komen
leert men rekenen’

Na het Kyrie kondigt het begin van de bundel en ook dat van de mis tevens het begin van een nieuw leven aan:

‘In den Beginne was het Vlees
het klopte mij de ziel uit de kleren
Ik durf nog nauwelijks ademhalen
Pas later kwam het Woord’

Zelfportretten

Dit zijn de eerste regels van het portret dat de dichter schildert van zichzelf als Paus Benedictus. Er volgen door de bundel heen nog verschillende zelfportretten: als Jamie Olivier, als Franciscus van Assisi, als Marianne Moore en zelfs als ‘sardientje op een bord’.
De overige gedichten houden de volgorde aan van het ordinarium van de katholieke mis, maar ook die van het leven van de dichter: herinneringen aan zijn jeugd, de handelingen van zijn vader en moeder, zijn spraakgebrek ( ‘Ik zal […] blaaf telug naal moeke gaan’), de puberteit (‘Onzen Norbert heeft haar op zijn piezewiezeken’), het verlaten van het ouderlijk huis, de eerste liefde en de dood van zijn ouders.

De typografie van de bundel is opvallend: er is gebruik gemaakt van diverse lettertypes in variabele grootte, van vetgedrukte woorden en facsimile’s van boodschappenbriefjes. Ook geven bekende en onbekende mensen onderaan sommige van de gedichten commentaar en ‘likes’ zoals op Facebook gebeurt:

‘Simone Weil Ik ben niet iemand om je lot aan te verbinden.
Norbert de Beule Heb ik je gevraagd om mijn moeder te zijn dan?
Paul Engelbeen vindt dit leuk.’

Hierdoor wordt de complexe inhoud van de bundel beter bepaald, ook al is het niet altijd mogelijk er een daadwerkelijke functionele betekenis aan te hechten. Dat geldt ook voor de grootgedrukte haiku’s die regelmatig tussen de andere gedichten worden weergegeven: hoewel ze geestig en goed overdacht zijn, is soms niet duidelijk wat ze met de rest van de bundel te maken hebben; misschien dat ze daarom helemaal alleen op een pagina staan.

Vormconcept volgens Bruegel

Het vormconcept maakt van deze doorwrochte bundel een bont en gevarieerd geheel als een schilderij van Bruegel. Het is alleen jammer dat een index ontbreekt.

De gedichten worden afgewisseld met prozastukken die geschreven zijn in de stijl van de schrijver aan wie ze zijn opgedragen: Cyriel Buysse, Richard Minne, Anneke Brassinga, Gerrit Krol en nog vele anderen. De Beule laat hiermee zien hoe goed hij thuis is in het werk van vele auteurs: vooral de stijl van Gerard Walschap en die van Louis Paul Boon zijn feilloos geïmiteerd en zeer de moeite waard. Ook in de gedichten zelf zitten veel verwijzingen naar bekende gedichten van bijvoorbeeld Kopland, Hoornik (Het kleine dochtertje van Jaïrus wordt bij De Beule een klein ezeltje) en Nijhoff. Het Vlaams dat de dichter zijn personages – in dit geval de moeder – in de mond legt, draagt bij aan de sfeer van de gehele bundel: ‘Miljardenvlammenste millemiekeste nondedjuu / zoudt ge nu geen vlammen schijten, jong!’ 

Vooral door zulke uitspraken kan een Nederlandse lezer het idee krijgen dat dit een leutige en  plezante bundel zou zijn, maar hoewel de humor in ruime mate aanwezig is, is deze af en toe behoorlijk wrang. Het is niet allemaal om te lachen.

Anorexia

Vooral ouders krijgen veel liefdevolle aandacht in de gedichten: de vroegste herinneringen aan vader en met name aan de kordate, kort aangebonden moeder worden met smaak en pret opgedist, maar over hun stervensproces is de dichter ernstig en teder. Moeder stierf aan kanker, ‘of beter nog aan magerzucht’. Bij de zoon ‘[…] zakte zijn broek af van magerte. […] Honger en verlangen naar hoger honger […]’. Waarmee de bundel weer terug is bij de titel.

Net als de mis wordt de bundel afgesloten met het ‘Ite missa est’, bij De Beule: ‘Zending & zegen’ genaamd, de titel van een prachtig en ontroerend gedicht waarin nogmaals sprake is van de dood van de moeder, maar ook van de verrijzenis: ‘Gaat nu allen heen, het offer is voltrokken.’ Maar als allerlaatste is er een foto van een bladzijde uit een huishoudboekje uit 1963 te zien, waarop de afbetaling is bijgehouden van de prijs voor een paard, ‘20 duizend frank’ met 1000 frank per maand. Vader De Beule was kolenboer en trok met paard en kar langs de huizen om zijn waren te leveren. Hoewel er onder de rekening staat: ‘voledig betaald’ (sic),  is het totale eindbedrag van de aflossingen echter 15.000 frank. De rekening is nog niet voldaan.