Nomade is een pakkend en helder betoog van een waar vertelster.

Aanvankelijk stond ik sceptisch tegenover dit tweede boek van Ayaan Hirsi Ali. Dit daar ze in de media de afgelopen jaren niet altijd even positief geportretteerd is, mede door haar pittige uitlatingen als politicus op het gebied van de islam. Maar tegelijkertijd was ik óók heel nieuwsgierig naar wat Ayaan allemaal te vertellen zou hebben in Nomade.

Al lezende kwam ik bij de onderstaande passage in het boek. Het is één van de mogelijke scenario’s die Ayaan zich van de toekomst van haar nichtje Sagal voorstelt.  

‘Maar misschien wordt Sagal wel naar een van de openbare scholen in de wijk gestuurd. Gezien de etnische mengelmoes van Whitechapel is de kans groot dat de klassen van deze scholen zijn gevuld met kinderen uit immigrantengezinnen ? vaak polygame gezinnen of eenoudergezinnen waar de kans dat er Engels wordt gesproken erg klein is. Dergelijke scholen staan vaak in gebieden die onveilig zijn voor kinderen, vol drugsdealers, dreigende hangjongeren en angstaanjagend geweld.’

Terwijl ik deze passage las voelde ik een zekere mate van irritatie opkomen. Dit omdat deze voorstelling me te negatief en overdreven leek en gekleurd vanuit Ayaan’s persoonlijke ervaringen.

Maar tijdens het lezen ben ik Ayaan en wat ze vertelt anders gaan ervaren. Naast de meer theoretische en filosofische verhandelingen over de islam, vertelt ze ook haar persoonlijke verhaal over haar jeugd in een moslimfamilie.

Ayaan groeit op met broer en zus, Haweya en Mahad en moeder en vader. Haar vader beschrijft ze als een leeuw van een man, een geboren leider en zeer gelovig. Tot het laatst toe probeert hij Ayaan weer terug te brengen tot het geloof.

De moeder van Ayaan is een moeilijke en verbitterde vrouw, die weggegaan is bij Ayaans vader nadat hij een tweede vrouw trouwde en van haar zonen kreeg.

Als broer heeft Mahad de taak de eer van zijn zussen te bewaken. Met zijn vader heeft hij een dubbelzinnige band. Als oudste zoon wordt hij aan de ene kant gezien als ‘de man’ en als een soort van prins die alle mogelijkheden en rechten heeft die hij zich maar wenst. Maar aan de andere kant ziet zijn vader hem als een soort mislukkeling. Door slaag en een strenge behandeling wil hij zijn zoon de gewenste houding bijbrengen.

Mahad kan heel goed leren maar heeft perioden dat hij zichzelf heel slecht verzorgt, in bed blijft liggen en niet naar school wil. Ook Haweya ontwikkelt door de jaren heen depressieve klachten. Ayaan geeft aan dat het een familiekwaal is.

Het verhaal is boeiend, op sommige punten triest en op andere momenten bewonderenswaardig.  Ayaan maakt je deelgenoot van haar bestaan als ‘moderne’ nomade, eerst tijdens haar jeugd in Somalië, Kenia, Ethiopië en Saoedie Arabië en later in het westen: Nederland en de Verenigde Staten. Door dit verhaal ben ik meer te weten gekomen over haar achtergrond. Hierdoor begrijp ik beter waar Ayaans visie over de positie van de vrouw in de islam vandaan komt.

De boodschap van Ayaan doet iets met je als lezer, het grijpt je aan en stemt tot nadenken. Ik ging me in navolging van wat ze schrijft, afvragen of we in het westen de kloof met de islamitische wereld inderdaad zo erg onderschatten en of we in een land als Nederland de mensen die inburgeren teveel aan hun lot overlaten? Dat we er teveel vanuit zouden gaan dat het vanzelf wel goed komt met de integratie en het aanpassen aan de westerse cultuur.

Ayaan oppert op een gegeven moment dat de christelijke traditie een goed tegenwicht zou kunnen vormen tegen de islamitische boodschap. De christelijke kerken zouden volgens haar moeten gaan concurreren met de islam. Volgens mij is dit, wat Nederland betreft, geen juist idee van Ayaan. In de westerse samenleving is de rol van de kerk niet meer zo sterk als vroeger, dit in tegenstelling tot de islam.

Volgens Ayaan is de kloof erg groot tussen de Somalische en de westerse cultuur waardoor het voor een nieuwkomer niet gemakkelijk is hiermee bekend te raken. Daarnaast is de Somalische cultuur een clancultuur, waarin je voor je familie zorgt en mannen de zeggenschap hebben. Een groot verschil met het individualistische westen, waarin vrouwen net zo veel vrijheid en mogelijkheden hebben als mannen.

Dit verhaal is zeer zeker de moeite van het lezen waard. Het geeft inzicht in de beweegredenen van een gedreven vrouw met een missie: vrijheid voor vrouwen binnen de islam. Op een ander niveau vormt dit boek mijns inziens ook een vorm van verzoening met haar afkomst, familie maar bovenal met haar vader. 

‘Aan het sterfbed van mijn vader besefte ik dat zijn waarden en die van mij nooit met elkaar zouden worden verzoend. Hij heeft mijn ongeloof nooit begrepen. Tot op het moment waarop hij zijn laatste adem uitblies, heeft hij voor mij gebeden.  En ik kon onmogelijk terugkeren naar zijn geloof in Allah, profeten, heilige boeken, engelen en hiernamaals. Maar onze onvoorwaardelijke liefde voor elkaar ? de liefde tussen een ouder en een kind ? was veel sterker dan dat geloof.’

Over de schrijfster:

Ayaan Hirsi Ali is op 13 november 1969 geboren in Mogadishu, Somalië. In 1992 is ze naar Nederland gekomen. Later blijkt dat ze eigenlijk economisch vluchteling was. In 1995 is Ayaan genaturaliseerd.

In 2004 is haar film Submission te zien in Zomergasten. Deze film is geregisseerd door Theo van Gogh. In het najaar wordt Van Gogh vermoord door Mohammed B. Deze laatste laat een brief achter gericht aan Ayaan die vervolgens moet onderduiken.

Tot 2006 is ze actief in de Tweede Kamer, eerst als PVDA-lid en later als lid van de VVD. Dan nog ‘Minister’ Verdonk geeft aan dat Ayaan illegaal het land is binnengekomen en nooit het Nederlanderschap heeft gekregen, ook wel de ‘paspoortaffaire’ genoemd. Door deze affaire valt het kabinet.

Ayaan publiceert in 2006 haar autobiografie Mijn vrijheid.

Nomade

Auteur: Ayaan Hirsi Ali
Verschenen bij: Uitgeverij Augustus
Prijs: € 19,90