Twee jaar geleden verscheen in De Volkskrant een stuk met de titel ‘De jonge schrijver is een vrouw’. Op de bijhorende foto pronkten Maartje Wortel, Hanne Bervoets, Nina Polak, Alma Mathijsen en Niña Weijers. Weijers’ bekendheid kabbelde nog altijd voort op het enorme succes van haar in 2014 verschenen ijzersterke debuut De consequenties, een ideeënroman die ondertussen haast tot de status van cultboek wordt verheven. Het boek won zowat alle belangrijke literaire prijzen en zorgde voor vernieuwing in het Nederlandse literatuurlandschap. Het was vijf jaar wachten op een nieuwe roman van de jonge schrijfster. Kamers Antikamers is een roman die niet zomaar in een hokje te plaatsen valt. Soms bevreemdend, soms verwarrend, soms afstandelijk en soms herkenbaar.
Wat is de werkelijkheid
Kamers Antikamers is een verhaal zonder plot. Wie probeert enige lijn te vinden in het geheel, kan zich de moeite besparen. Het is onmogelijk te reconstrueren wat zich in de roman afspeelt of hoe alles samenhangt. Er is natuurlijk een startgegeven: een jonge schrijfster van ongeveer dertig jaar, zonder enige twijfel het alter-ego van Weijers, betrekt een kamer in een laatnegentiende-eeuws pand aan een stadspark. Een terugkerend motief zijn haar wandelingen en gesprekken met schrijfster M. (alter-ego voor Maartje Wortel).
Met dit uitgangspunt begint Weijers te experimenteren. Ze haalt in het begin van het boek uitdrukkelijk de term parataxis aan, het naast elkaar plaatsen van zaken. Ze verwijst naar het fragmenteren en vervormen van vertrouwde verhalen, naar meervoudige perspectieven. Ook haar personage bouwt ze op die manier op: ‘Je begrijpt dat je als mens voortdurend bezig bent te splijten, je zou het uiteenvallen kunnen noemen’.
En zo begint ze met de vervorming van de werkelijkheid. Weijers vraagt zich voortdurend af hoe het echte leven eruitziet. Haar personage ziet het perfecte gezin als ze door haar raam neerkijkt op de buren in het belendende pand. Weijers en haar personage worstelen met de klassieke verwachtingen van het burgerlijke bestaan. Daarom tekent de auteur verschillende levens die in elkaar overvloeien. Zo leeft de schrijfster alleen op haar kamer, maar het volgende moment is ze samen met een man. Ze lijkt plots een kind te hebben, daarnaast is ze een stoere vrijgezel die leeft van affaires. Ze is weer alleen en nodigt vriendinnen uit of ze heeft een relatie met een vrouw.
Het causale verband tussen die verschillende fases is er niet, bestaat ook misschien helemaal niet. Weijers exploreert het leven via een naadloze overgang tussen de werkelijkheid en het onbestaande, tussen verleden, heden en toekomst, tussen droom en daad. Soms zijn er wel aanwijzingen dat we ons in een nieuw stuk bevinden. Heel subtiel verspringt ze van een ik-verteller naar een hij-verteller. De auteur gebruikt ook bijna geen namen in het boek. Het hoofdpersonage krijgt , afhankelijk van in welke werkelijkheid ze zich op dat moment bevindt, telkens een andere aanduiding: ‘de vrouw’ of ‘de ander’ of ‘de kleine’. Lettend op de kleine details kan toch enige structuur in het plotloze verhaal gevonden worden.
Heldere vertelstijl
Het experimenteren met de grenzen van de werkelijkheid leidt vaak tot onleesbare draken van schrijfsels. Dit is zeker niet het geval bij Kamers Antikamers. De zeer heldere vertelstijl, die Weijers ook al hanteerde in De Consequenties, zorgt voor de samenhang en maakt het werk bijzonder leesbaar. Ze lapt alle conventies en regels aan haar laars en componeert verschillende levens van hetzelfde personage die wonderwel goed samengaan. Er is een overheersend gevoel van voyeurisme: de lezer neemt een kijkje in haar kamer, haar leven, maar van zodra hij te dicht komt, bevindt hij zich in een andere kamer. Dat gebeurt ongemerkt, zonder overgang of aankondiging, maar is helemaal niet storend.
Precies daar ligt de sterkte van Weijers: een experimenteel verhaal schrijven, zonder plot, zonder veel poeha, maar met de elegantie en het gemak alsof alles zo makkelijk loopt.
Ondanks het ontbreken van een echt verhaal, gaat het boek wel degelijk ergens over. Het exploreert niet alleen de grenzen van de werkelijkheid, maar toont hoe mensen in het leven kunnen staan. Vrijheid is een belangrijk gegeven, maar de keuzes die mensen maken zijn misschien nog belangrijker. De roman toont hoe liefde kan groeien en verdwijnen, hoe mensen vrienden vinden en verliezen. Weijers beschrijft op een heel heldere en verbluffende manier dat het leven niet rechtlijnig is, dat er verschillende naast elkaar bestaande levens zijn en dat er niet zoiets bestaat als de enige juiste weg.
