Recensie door Aarti Rampadarath
Nadine Gordimer (Zuid-Afrika, 1923) won de Nobelprijs voor de Literatuur in 1991. Zij is de auteur van een omvangrijk oeuvre. Een tijd als nooit tevoren is haar meest recente roman.
Steve Reed is een blanke, halfjoodse man. Jabulile (Jabu) Gemede is een zwarte vrouw, een Zoeloe. Hun relatie begint als verboden liefde en ze moeten naar een buurland om te kunnen trouwen. Na de afschaffing van de Apartheid is van alles mogelijk wat eerst niet kon: het is een tijd als nooit tevoren. Toch blijkt er een gapend gat tussen droom en daad.
Het dagelijkse leven in het huidige Zuid-Afrika blijft een mijnenveld en iedereen moet constant politieke standpunten herijken. Tegen deze achtergrond wordt het huwelijk van een veelbelovend jong stel beschreven. Hun twee kinderen, een dochter (Sindiswa) en een zoon (Gary Elias), zijn de generatie van de toekomst. Maar zowel voor het ‘droompaar’ als hun kinderen is de werkelijkheid weerbarstiger dan het ideaal. Zo voelt zoon Gary zich prettiger in de zwarte wereld, bij ‘echte’ Afrikanen.
De laatste roman van Gordimer is een lijvig werk dat op actuele wijze het Zuid-Afrika van vandaag aan ons laat zien. Wat politieke observaties betreft, is het boek feilloos up-to-date. En dat is dan ook alles. Het boek is onleesbaar als het gaat om een goed verhaal. De personages komen niet tot leven, het lijken karikaturen, of nog erger, figuren van bordkarton. Dat is ondanks de treffende observaties die de verteller doet: Jabu en Steve (zwart en blank) zijn voor deze verteller beiden even bekend. Die weet alles over hun werelden. Maar toch blijken zij niet meer dan een kapstok voor alle gedachten van de auteur, die helaas te aanwezig is.
De altwetende verteller bestookt de lezer tot vervelens toe met een overvloed aan meningen en het verhaal zelf heeft geen schijn van kans. Het enige moment dat een echt verhaal het lijkt over te nemen, is als Steve uit zijn rol valt en een keer niet de held is. Ook het blinde vertrouwen van Jabu in haar vader (Elias Siphiwe Gumede) getuigt van weinig mensenkennis. Het pleit voor de roman dat Steve en Jabu pieken en dalen kennen in hun huwelijk; dat Steve de idealen van het verzet en zijn kameraden van vroeger verraadt als hij toch emigratie overweegt en zodoende Afrika in de steek laat. Maar hij kan niet anders. Het nieuwe Zuid-Afrika is volgens hem en iedereen om hem heen velen malen erger dan het oude.
Steve en Jabu zijn maar mensen en hebben hun fouten. Alleen worden zijzelf vrijwel nergens levensecht. Ze blijven even vlak als de bijfiguren. Jammer, het had wat aansprekender mogen zijn. Het is een opgave om deze honderden bladzijden aan overdaad te lezen.
Een tijd als nooit tevoren
Auteur: Nadine Gordimer
Vertaald door: Eugène Dabekaussen en Tilly Maters
Verschenen bij: De Geus / Oxfam Novib (2013)
Aantal pagina’s: 473
Prijs: € 22,95 (hardcover)
