Minka Nijhuis – Gekkenwerk

No guts, no glory

Recensie door Huub Bartman

Met Gekkenwerk schrijft Minca Nijhuis een persoonlijke getuigenis van haar werk als oorlogscorrespondent. Om niet te vervallen in een droog, gefragmenteerd verslag van haar belevenissen van de afgelopen 25 jaar heeft zij ervoor gekozen deze te gieten in de vorm van een roman. De hoofdpersoon is Lotte. Zij wordt geflankeerd door haar vriendin Anne, net als Lotte stewardess. Beide zijn jong, vooruitstrevend en avontuurlijk ingesteld. Anne hoopt een roman te schrijven, Lotte droomt ervan een journalistieke carrière op te bouwen. Zij is geïnspireerd door een boek van de befaamde journalist Oriana Fallaci, gekregen van haar neef Alexander. Met Alexander onderhoudt Lotte een intensieve briefwisseling, waarin zij verslag doet van haar avonturen. Deze correspondentie geeft structuur aan het boek.

Onverschrokken 

Met een niet aflatend enthousiasme en groot doorzettingsvermogen zoekt Lotte zich een weg naar haar gestelde doel. Haar stamkroeg in Bangkok, The Monkey Man, is een ontmoetingsplaats van een internationaal gezelschap van stewardessen, medewerkers van NGO’s, journalisten en backpackers. Daar hoort zij van een Britse arts, werkzaam in een Birmees vluchtelingenkamp in Thailand, over Manerplaw, hoofdkwartier van de Karenrebellen, die in oorlog zijn met de Birmese junta. Zij krijgt een telefoonnummer van een contact ter plaatse en Lotte besluit daar heen te gaan. Onder het motto ‘No guts, no glory’ steekt zij illegaal de grens over en belandt midden in oorlogsgebied in de binnenlanden van Birma, waar zij al snel onder vuur komt te liggen en, later, als een van de eersten zicht krijgt op beelden van slavenarbeid in steengroeven, een Birmese goelag. Met veel moeite slaagt zij erin haar reportage over het conflict gepubliceerd te krijgen in een gerenommeerde krant. Als zij wordt uitgenodigd om lid te worden van een nieuw opgerichte club van Nederlandse oorlogscorrespondenten komt de verwezenlijking van haar droom als journalist steeds dichterbij.

Een avonturenroman?

Gekkenwerk is in zeker opzicht een echte avonturenroman in de ouderwetse zin van het woord, alleen, als daarin meestal de hoofdrol is weggelegd voor mannen, wordt deze nu vervuld door Lotte, een stoere meid voor niets en niemand bang. Hoewel oorlogsverslaggeving nog steeds vooral het domein is van mannen, zien we dat ook vrouwen steeds meer hun plaats opeisen. Denk in dit verband bijvoorbeeld aan de oorlogsverslaggeving van de Noorse journalist Åsne Seierstad van de bombardementen op Bagdad en de hel van Grozny. Lotte gaat in dubbel opzicht op avontuur, in de oorlog en in de mannenwereld. Toch is Gekkenwerk meer dan dat. Als het avontuurlijke karakter van deze roman vooral appelleert aan gevoelens van romantiek, dan is Nijhuis’ schets van die wereld allesbehalve romantisch.

Contrasten 

De verhalen over de inname van de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh door de Rode Khmer, waarbij hele families wanhopig op zoek zijn naar bescherming binnen de hekken van de Franse ambassade, roepen beelden op van soortgelijke taferelen bij de Amerikaanse ambassade in Saigon aan het einde van de oorlog in Vietnam. De horror van de Killing Fields, verzucht een Franse arts, hebben van dit land één grote open psychiatrische inrichting gemaakt. Het is de schets van een gekkenhuis, waarin mensen bij het minste of geringste volkomen op tilt kunnen slaan, bijvoorbeeld bij het zien van een schone wc in een bar: ‘De Rode Khmer is hier! Dat is de enige in heel Cambodja met genoeg discipline om sanitair zo schoon te houden.

Tijdens het eten van een gebakje op een familiereünie kwalificeert Lottes neef Wim haar werk dan ook als gekkenwerk. Nijhuis is voortdurend op zoek naar contrasten. Soms werken zij op de lachspieren zoals de scène met neef Wim. Soms maken zij je kwaad en opstandig zoals het verhaal over de Amerikaanse bereidheid gemiddeld $300,- te betalen voor een bodybag van een gesneuvelde soldaat, gevonden in de jungle of een rijstveld. Voor een dode Vietnamees wordt niets betaald. De kloof tussen arm en rijk strekt zich uit tot in de hemel. En soms bezorgen zij je een brok in de keel zoals de vrouwen op Oost-Timor, die ’s -morgens, nadat zij gevlucht zijn voor de terreur van Indonesische milities, bij dag en dauw beginnen met het lappen van de ramen van hun nieuwe bouwvallige onderkomen.

Een rijk boek

Gekkenwerk is een rijk en prachtig boek. Er zit vaart in en is vlot geschreven. De dagboekcompositie pakt goed uit en zorgt voor levendigheid. De verschillende avonturen komen daarin bij elkaar. Het is ook een geëngageerd boek, waarin Nijhuis de perversiteit van de oorlog in al zijn facetten etaleert zonder de lezer te zeer een neerdrukkend gevoel te geven. Die voelt vooral empathie met inheemse strijders en journalisten uit andere landen, maar ook met de Amerikaanse militair in Irak, die zich afvraagt waar hij eigenlijk is en zich zorgen maakt over zijn vrouw en zoontje thuis in de Midwest. Hij voelt verontwaardiging bij Nijhuis’ beschrijving van de gevolgen van -meestal militaire- macht op gewone mensen. Het is een strijdbaar boek dat bovenal aangeeft hoe belangrijk het werk is van goede journalisten in een wereld waarin machthebbers steeds geraffineerder gebruik maken van het opzettelijk verspreiden van nepnieuws.

 

Omslag Gekkenwerk - Minka Nijhuis
Gekkenwerk
Minka Nijhuis
De zorgvuldig bewaarde geheimen van een oorlogsjournalist
Verschenen bij: Nijgh & Van Ditmar
ISBN: 9789038806990
280 pagina's
Prijs: € 20,99

Om Literair Nederland draaiende te houden, zijn wij afhankelijk van vrijwillige bijdragen. U kunt ons steunen via de rode knop. Waarvoor onze hartelijke dank!

Meer van Huub Bartman:

Recent

30 september 2023

Als je stem je wapen is

Over 'The hate you give' van Angie Thomas
28 september 2023

Een uitdaging

Over 'Eenling zijn. Een filosofische uitdaging' van Rüdiger Safranski
26 september 2023

Facsinerende zoektocht van jonge vrouw

Over 'Het kunstzijden meisje' van Irmgard Keun
23 september 2023

333 gebruiksaanwijzingen bij jezelf

Over 'Heel de wereld wordt wakker' van Jaap Robben
22 september 2023

Eigen tekortkomingen actief in jezelf bestrijden

Over 'Het bouwen van een zenuwstelsel. Een memoir' van Margo Jefferson

Verwant