‘Het wil maar niet lukken om aan het leven te wennen, hoewel het hoog tijd wordt’, zegt hoofdpersoon Aleksandra (Sasja) in Onvoltooide liefdesbrieven, de roman van de Russische schrijver Michaïl Sjisjkin. Deze zin vat de essentie van deze roman treffend samen. Want het is niet alleen Alesksandra die niet aan het leven kan wennen. Niemand in deze roman kan dat. Hoe kun je wennen aan het leven, wetend dat het eindig is? De dood is alom aanwezig in deze Grote Russische Roman. Tegelijkertijd spat de wil om te leven ervan af.

Onvoltooide liefdesbrieven is vanaf het begin tot het einde een briefwisseling tussen de geliefden Aleksandra (Sasja) en Vladimir (Volodja). Ze beginnen met schrijven wanneer Vladimir als militair wordt opgeroepen. Hij moet als lid van een internationale interventiemacht naar China om daar de Bokseropstand te onderdrukken.

De briefwisseling krijgt een raadselachtig tintje wanneer het leven van Sasja voortgaat en dat van Volodja stil lijkt te staan. Als Sasja schrijft dat ze al zolang niets meer van Volodja heeft gehoord, wordt al gauw duidelijk wat er aan de hand is. Volodja is gesneuveld.
Maar zelfs over de dood heen houdt Volodja contact met zijn geliefde. Een magisch element dat niets afdoet aan de geloofwaardigheid van het verhaal. Op een bepaalde manier is het ook niet belangrijk of Volodja wel of niet in leven is. Hij blijft bestaan omdat Sasja hem zich blijft herinneren.
Zijn dood wil overigens niet zeggen dat hij ophoudt met zich te ontwikkelen. In zijn brieven zien we hoe de gruwelijkheden van de oorlog steeds meer vat op hem krijgen.

De dood van Volodja wordt nergens breed uitgesponnen, maar het gat dat hij achterlaat bij Sasja is pijnlijk voelbaar. Ze studeert af, wordt vrouwenarts en gaat werken in een abortuskliniek die in al zijn steriele kilheid symbool kan staan voor de samenleving als geheel in de Sovjet-Unie van die tijd. Hoewel Sasja ook zonder Volodja een bestaan opbouwt met ups en downs, nieuwe man, werk en vriendinnen lijkt het leven zo’n beetje aan haar voorbij te gaan. Alsof niet alleen Volodja is gestorven, maar de ziel van Sasja met hem.

Onvoltooide liefdesbrieven biedt naast ontroerend mooi proza ook een gedetailleerde blik op de bijna vergeten oorlog in China aan het begin van de vorige eeuw. Toch is het in de eerste plaats een verhaal over de liefde tussen twee mensen die wreed wordt verstoord door de alom aanwezige dood. Verstoord, maar niet overwonnen.
Michaïl Sjisjkin geldt als een van de belangrijkste Russische schrijvers van dit moment. Zijn werk is bekroond met zowel Russische als internationale prijzen waaronder The Big Book Award in 2012. Als krachtige criticaster van het hedendaagse Rusland, leeft hij in zelfgekozen ballingschap in Zwisterland.

Onvoltooide liefdesbrieven

Auteur: Michaïl Sjisjkin
Vertaald door: Gerard Cruys
Verschenen bij: Uitgeverij Querido
Aantal pagina’s: 312
Prijs: € 19,95