Wat is een hivemind? Volgens Wikipedia is ‘hive’ een concept dat gebruikt wordt voor directe communicatie tussen de hersenen van een groep mensen. Hierdoor wordt het mogelijk om snel kennis te delen en ontstaat er zelfs een gezamenlijke intelligentie. Wanneer de techniek ertoe leidt dat de aangesloten individuen hun identiteit en vrije wil verliezen, spreekt men van een hive mind. In de debuutbundel van Maxime Garcia Diaz, Het is warm in de hivemind, wordt het aan de lezer overgelaten om te bepalen of het aangenaam warm is door de veelheid en de verbondenheid van degenen die er deel van uitmaken, of dat die warmte juist drukkend en benauwend is. 

De bundel laat zich lezen alsof je op internet klikkend en scrollend aan het zoeken bent naar informatie: er komen in korte tijd heel veel fragmenten voorbij waarvan het waarheidsgehalte niet gemakkelijk vast te stellen is, filmpjes, meningen, discussies, plaatjes, ontboezemingen, verleidingen en verdachtmakingen. Om deze indruk te wekken maakt de dichter gebruik van diverse lettertypes, afbeeldingen, emojis, kleurstellingen in de lay-out. Ook het gebruik van uitingen in verschillende talen zoals Frans en klassiek Grieks, maar vooral Engels doen het lezen van deze gedichten lijken op een rit in een achtbaan: in een razend tempo, bijna niet om bij te houden, word je door de gedichten geleid en kom je na lezing snakkend naar adem tot stilstand. 

Definiëring van vrouw-zijn

Toch is deze bundel zorgvuldig samengesteld volgens een uitgesponnen thema: in drie afdelingen  – origin stories, baby-faced simulacrum en no wave – die ieder bestaan uit lange gedichten wordt ‘floor wolkenveldt’ als protagonist opgevoerd, een meisje dat op zoek is naar haar eigen identiteit en naar de definiëring van haar vrouw-zijn. De bevestiging van zichzelf zoekt zij in de wereld van de sociale media, waarbij het internet fungeert als spiegel, rolmodel en vriendin. Elke voorbijkomende hype wordt wanhopig omarmd (‘smeer je tandvlees in met kristalletjes/& trek het korset strakker’), maar niets kan de zekerheid bieden dat je nu volmaakt bent.
Garcia Diaz schildert aan de hand van een enkel individu een verontrustende toekomst, waarin de mens perfect en maakbaar moet zijn en waar het werkelijke leven niet meer te onderscheiden is van ‘virtual reality’. Ze laat zien hoe vooral jonge meisjes zich laten beïnvloeden door de cultuur van Tiktok, Facebook en Instagram en de commentaren van anderen:

‘de reiniging dient zich aan
 we hebben een aard en we traceren
 haar contouren
 live through this w/me, meisje’

Ideaalbeeld nastreven

De dichter laat zien hoe de moderne maatschappij erin geslaagd is om jonge vrouwen en meisjes te laten twijfelen aan hun zelfbeeld en zichzelf en hun sekse te beschouwen als minderwaardig, doordat ze moeten voldoen aan een ideaalbeeld waarvan ze weten dat ze het nooit zullen belichamen, maar dat ze toch met alle middelen nastreven:

‘[…]
 In augustus 2017 steeg het zelfmoordcijfer onder Amerikaanse
 tienermeisjes tot het hoogste in veertig jaar (it was a queer, sultry
 summer) ongeveer vijftien Nederlandse vrouwen overlijden elk jaar
 aan anorexia
 ik zag de beste meisjes van mijn generatie
 hongerend, hysterisch, naakt

Het cursief gedrukte citaat is van Sylvia Plath, van wie ook een foto is afgebeeld bij dit gedicht. De gedichten verwijzen niet alleen naar Plath, maar ook naar Virginia Woolf (‘er was een meisje dat haar zakken/ vulde met stenen en de rivier inliep’), Christina Rossetti, Allen Ginsberg en talloze andere dichters, schrijvers en filosofen. Garcia Diaz weet de meest uiteenlopende voorstellingen met elkaar te verbinden, van Marie Antoinette tot Disneyland, van de klassieke oudheid tot moderne popmuziek. Achter in de bundel staan verwijzingen naar de webpagina’s die refereren aan de citaten in de gedichten. 

Een steeds terugkerend thema is het verlangen naar echtheid, naar waarachtigheid in een artificiële leefwereld waarin echt niet meer van nep te onderscheiden is. Is het daarom dat van alle afgebeelde portretten in deze bundel de ogen uitgesneden zijn? Alsof ze alleen maar naar binnen kunnen kijken en de hen omringende wereld niet meer willen zien. Tegelijk maakt het een angstaanjagende indruk, alsof het een andere kant toont van de geportretteerde vrouwen, een grimmige en duistere aard, die ook in de gedichten te bespeuren is. 

‘ik wil dromen dat het ochtend is
 en dat het dan ook ochtend is

 en dat de wereld geen gevaar is
 maar een zachte moederadem
 en dat ik niet bang ben
 maar gevaarlijk
 dat ik tanden heb
 dat ik bijten kan

Uiteindelijk de dood

Een speciale rol is voorbehouden aan Marie Antoinette in het lange gedicht Artificielle, waarvan gedeeltes onderbroken worden door een plaatje van een stuk taart (‘qu’ils mangent de la brioche’). ‘The saddest queen’ wordt beschreven zoals ze zich in Versailles bezighoudt met haar speelgoedboerderij en de draaiende theekoppen van Disneyland tot aan het moment van executie. Zij staat symbool voor alle vrouwen die zich moeten conformeren aan de heersende conventies, de normen en waarden van de maatschappij die net zo snel kunnen veranderen in hun tegendeel. Hoe je ook je best doet om je zo goed mogelijk aan te passen, het zal nooit goed genoeg zijn, omdat alles sneller verandert dan je kunt bijhouden. Uiteindelijk moet je het toch met de dood bekopen, lijken deze gedichten te zeggen. 

‘onderweg naar de guillotine
 voelt haar plastic lichaam geen pijn meer,
 lost op in dunne, broze nevel
 fragile magic
 de theekop
 komt langzaam tot stilstand.
 stunned silence,
 dazzled citizens

 een klein hoopje poeder
 op het schavot.

Optimistische boodschap

Deze bundel is zowel een feministisch manifest als een aanklacht tegen de wegwerpmaatschappij, een waarschuwing tegen de gevaren van het internet, een hekeldicht op de moderne tijd, een pessimistisch toekomstvisioen, een grimmig sprookje. Woede, vertedering en humor wisselen elkaar af. Hoe vaker je de bundel leest, hoe meer gelaagdheid er te ontdekken valt en overeenkomsten die eerder niet naar voren sprongen. De overweldigende overvloed aan informatie en het kolkende tempo maken het niet gemakkelijk, maar de tour de force die deze (debuut!)bundel is, nodigt uit om steeds opnieuw te lezen. Zeer terecht heeft deze bundel de C. Buddingh’-prijs gewonnen.

Garcia Diaz sluit af met een optimistische, liefdevolle boodschap: als de moeder van de lyrische ik een sms’je stuurt met de waarschuwing om toch vooral haar medicatie niet te vergeten, luidt de laatste regel van het gedicht in antwoord hierop: ‘ik stuur haar HARTJE HARTJE HARTJE HARTJE’
Er is dus hoop dat het allemaal nog goed komt.