Wie ben ik? Waar voel ik me thuis? Universele vragen die iedereen zich op een moment stelt. Vragen ook die Marcel Möring stelt in zijn nieuwe roman Eden. In deze roman staan twee verhalen centraal. In het ene verhaal is een jongen constant op pad. Door bossen en langs kloosters trekt hij, maar nergens komt hij aan. In het andere ziet psychotherapeut Mendel Adenauer zich geplaatst voor de vraag waarom een van zijn patiënten voor de trein is gesprongen. In Eden zoekt iedereen geluk en geborgenheid, het paradijs waaruit de mens is verdreven. Na Dis (2006) en Louteringsberg (2011) is deze roman het sluitstuk van Mörings ‘Dante-trilogie’.

Donker woud
De jongen onderweg heeft geen naam. ‘Niekas’ wordt hij genoemd, Litouws voor ‘niemand’. Op een ander moment heet hij weer De Zwart, of een variant daarop. Hij is geboren in een oerbos, een ‘woud zonder grenzen’. Nadat hij verdacht wordt van een misdrijf dat hij niet heeft gepleegd, vlucht hij. Niekas trekt het hele continent over, door vele eeuwen heen. Hij belichaamt de Wandelende Jood, een bekend motief in het werk van Möring. Deze legendarische Ahasverus zou Jezus geen rust gegund hebben op weg naar Golgotha. Hierop werd hij veroordeeld om tot het eind der tijden zelf rusteloos over de wereld te zwerven.

In de tweede grote verhaallijn van Eden voert Marcel Möring Mendel Adenauer weer op, het personage uit zijn debuut Mendels erfenis. Adenauer krijgt te maken met een zelfmoord van een van zijn patiënten en hij krijgt een apart geval toegewezen: een onbekende man die aan amnesie lijkt te lijden. Tegelijk zoekt Adenauer naar zijn eigen plek in de wereld. Zijn psychoanalyse past niet meer in deze tijd waarin de zorg gericht is op een heldere diagnose en een goedkoop behandelplan. ‘Niemand neemt meer genoegen met de ambiguïteit of de mogelijkheid dat het leed dat wordt gevoeld misschien wel bij het leven hoort.’

In feite maken beide verhalen een tegengestelde beweging: Niekas verlaat het woud en reist met de tijd mee. De freudiaan daarentegen probeert met zijn cliënten terug te keren naar het verleden. ‘Ik merk dat ik de tocht die de cliënt en ik afleggen vaak zie als een soort queeste naar het binnenste van een donker woud,’ zegt Adenauer. Een donker bos als voorstelling van een persoonlijke crisis: een bekend beeld natuurlijk waarmee Dante zijn Commedia opent. Gaandeweg wordt in Eden duidelijk wat die twee verhalen met elkaar te maken hebben.

Gemiste kans
Opvallend aan Eden is de vormgeving. De twee verhaallijnen hebben elk hun eigen letter en tussen de hoofdstukken zitten weer aparte documenten. Een tekening, reisverslag, of kaart maar ook een essay geschreven door Marcus Kolpa, een bekende uit de eerdere delen van deze trilogie. Zo worden de twee hoofdverhalen weer uitgebreid met andere verhalen. Möring maakt van het vertellen expliciet een belangrijk thema in Eden:

‘Ik herinnerde me wat Jakub had gezegd: iemand moet de verhalen bewaren, en toen ik had gevraagd welke verhalen hij bedoelde, had hij gezegd: ‘Alle. Die van de een en de ander en jouw eigen verhaal. Misschien vertel je mijn geschiedenis verder en wordt mijn verhaal deel van het jouwe en dat van jou weer het begin van dat van iemand anders.’

De zoektocht naar identiteit, het belang van verhalen: daar zit een interessante roman in. Maar ondanks de vele verhalen en bijzondere vormgeving, blijft Eden flets. Marcel Möring vraagt veel van de welwillendheid van zijn lezers. Hij wil veel vertellen, maar laat na zijn lezer voldoende te verleiden met treffende beelden of scherpe zinnen. Zeker in de eerste helft van de roman zijn de sterke passages een uitzondering.

Daarbij blijven ook de personages vlak. Möring schetst hun contouren maar kleurt verder nauwelijks in. Dat past misschien bij de thematiek – de zoektocht naar identiteit – maar daardoor blijven ze ook op afstand. Dit staat de betrokkenheid in de weg van de lezer bij de vragen die Möring opwerpt. Dat maakt Eden tot een gemiste kans. Het is jammer dat deze roman zelf geen voorbeeld is van wat het wil: laten zien wat de kracht van verhalen is.