Vijfentwintig jaar al draait Manon Uphoff mee in de top van de Nederlandse literaire wereld. Vallen is als vliegen werd vorig jaar door verschillende kranten en literaire bladen uitgeroepen tot beste roman van het jaar. Tijd voor een terugblik moeten zowel Uphoff als haar uitgeverij gedacht hebben en zo kwam er een heruitgave van haar verhalenbundel Begeerte, waarmee ze in 1995 de Nederlandse letteren binnenkwam. Dat debuut was veelgeprezen, het werd genomineerd voor De AKO-literatuurprijs, de Anton Wachterprijs en de ECI-prijs. Het titelverhaal werd bekroond met de Rabobank Lenteprijs voor Literatuur. Deze heruitgave is voorzien van een voorwoord van de schrijfster zelf. Daarin stelt ze onomwonden dat in Begeerte de grond ligt van alles wat ze nu nog schrijft.

Pubermeisjes

Begeerte is een bizarre bundel. Na het lezen blijft de lezer achter met een bevreemdend en onaangenaam gevoel. Begeerte staat voor verlangen, maar dit ‘verlangen’ lijkt in de meeste verhalen misplaatst en dat maakt het lastig. Uphoff laat vaak de hoofdrol aan meisjes die balanceren op de grens van volwassenheid. Zij zijn op zoek naar zichzelf en verkennen hun grenzen, maar lijken telkens met open ogen in de val te lopen, vaak gestuurd door lust en seksuele begeerte. Vreemd is bovendien dat ze wel beseffen wat ze doen, maar er toch mee doorgaan, als een soort onweerstaanbare drang, wetende dat het ook tot pijn en verlies kan leiden. Begeerte bestaat uit tien verhalen die je kan opsplitsen in twee grote delen: eerst zijn er vijf meisjes als hoofdrolspelers, daarna verworden de verhalen tot een soort van moraliserende sprookjes, waarin vrouwen nog wel een rol spelen, maar meer aan de zijlijn staan. 

De rol van het pubermeisje in de eerste verhalen is op zijn minst verontrustend te noemen. In het titelverhaal gaat een meisje ’s nachts mee met een oosterse man met de bedoeling zich te laten ontmaagden. Het hele proces wordt beschreven als een gevecht waarin pijn en lust de hoofdrol spelen en waarbij het meisje ook de man aanmaant om te ‘vechten’. Alles is tot in de puntjes voorbereid door het meisje, en ze lijkt tevreden over het resultaat, ondanks de pijn: “Ik heb in ieder geval gevochten”, lijkt ze te berusten. Nog verontrustender is de houding van het meisje in het verhaal met de dubbelzinnige titel Vlees. Daarin laat een meisje dat gepest wordt zich ‘verleiden’ door De Hazelaar, prototype potloodventer. In ruil voor ‘bescherming’ en een veilig gevoel helpt ze hem graag bij zijn vleselijke lusten, niet wetende wat dit eigenlijk inhoudt.

Verkeerde mannen

Of het verhaal Brand waarin een meisje het leven beschrijft van haar twintig jaar oudere zus. Deze laat zich steeds weer in met de verkeerde man en wordt op alle mogelijke manieren mishandeld en vernederd. Als de ik-figuur op het eind van het verhaal haar minnaar uitlaat, mijmert ze: “Het was de eerste nacht dat ik het hart van mijn zus in mijn borst voelde kloppen.”  Zo wordt de lezer steeds met een onaangename schurend gevoel opgezadeld.

In het tweede deel krijgen we een ander soort verhalen, waarbij Uphoff meer de moraliserende toer opgaat. De verhalen blijven bizar, het verontrustende gevoel blijft, maar alles wordt er explicieter ingelepeld. In het best aangename verhaal Blikman en Sartorius zien we de ongelooflijke fascinatie van een taxidermist voor de stoere en mannelijke jager Sartorius. Zijn verlangen is niet seksueel, maar hij wordt wel verscheurd door begeerte. Als Sartorius uiteindelijk aftakelt, vraagt hij Blikman hem dood te schieten. Verscheurd door een moreel dilemma moet hij keuzes maken. In het laatste verhaal Poep is de walging compleet. Hoe ver wil of kan iemand gaan om zijn begeerte te vervullen? Een vrouw biedt haar villa en al haar bezittingen aan een arme man aan als hij twee grote hondendrollen in haar bijzijn opeet. 

Gedurfd en uitdagend

De verbinding tussen lust en pijn, lust en walging, wreedheid en onzinnige macht, spelen een hoofdrol in al haar verhalen. Uphoff heeft ongetwijfeld de gave van het woord en schrijft zeer raak. Toch leest Begeerte niet aangenaam, de lezer blijft wezenloos achter met een beschamend en ongemakkelijk gevoel om wat de personages overkomt en beleven. Het is gedurfd en uitdagend  om zulke verhalen te schrijven. Uphoff geeft in haar verhalen een stem aan vrouwen, aan personages die in de literatuur niet vaak aan bod komen, en dat is zeker een verdienste.