Dichteres Marsman heeft een gevarieerde, speelse roman geschreven die een persoonlijke, frisse blik werpt op de klimaatproblematiek. Marsman zet de lezer over verschillende thema’s aan het denken, maar verliest zich soms in lange uitweidingen over uiteenlopende onderwerpen.
Het tegenovergestelde van een mens is een roman die bestaat uit boekfragmenten, speeches, dialogen, persoonlijke ontboezemingen, filosofische beschouwingen en gedichten. Hoofdpersoon Ida, een schuwe, dromerige studente Aardwetenschappen, begint aarzelend een relatie met promovenda Robin, maar hun onderlinge verschillen zijn echter groot. In dagboeknotities geeft Ida uitleg over haar jeugd.. Ze groeide op in een saaie Vinex-wijk en ging op vakantie naar de Veluwe, fantaseerde dat ze een komkommer was en probeerde door het leven te gaan als een jongen door een piemeltje van klei tussen haar benen te klemmen. Als negentwintigjarige heeft ze nog steeds moeite om uit te komen voor haar homoseksualiteit; tegen vreemden zegt ze dat ze ooit smoorverliefd op een jongen is geweest. De anekdote vormt de aanleiding tot een boeiende beschouwing over homoseksualiteit als opgelegde identiteit in een heteroseksuele samenleving. Ida is homoseksueel, maar heeft moeite om zichzelf als zodanig te presenteren. Ze wil namelijk niet in een hokje worden gestopt. Ze wil geen buitenstaander zijn in een wereld waarin heteroseksualiteit de norm is. Marsman is op haar best wanneer ze dit soort mechanismen fileert en er haar scherpzinnige commentaar op geeft.
In Het tegenovergestelde van een mens staan de thema’s identiteit en klimaatverandering centraal. Jarenlang zoekt Ida naar een manier om haar leven zin te geven en wanneer ze concludeert dat ze alleen voor zichzelf verantwoordelijk is, besluit ze de buitenwereld zo veel mogelijk buiten te sluiten. Op haar studentenkamer leest ze over de wereld, ze denkt erover na, maar ze komt niet actie om de wereld te verbeteren. Het leven geeft haar echter geen voldoening en ze zoekt naar een hoger doel. Die vindt ze in de aanpak van klimaatverandering. Ze doet als stagiaire mee aan een onderzoek naar de effecten van klimaatverandering in de Italiaanse Alpen, maar hoezeer ze ook haar best doet, een echte activist wordt ze niet. Ze vaart met de wetenschappers mee op het bedreigde stuwmeer, laat zich inspireren op een congres over klimaatverandering en leest in de avonduren lectuur van Naomie Klein of Meghan Daum.
Ida is een denker, en in de loop van haar onderzoek, dat wordt afgewisseld met ongemakkelijke bezoekjes van Robin, raakt ze ervan overtuigd dat de mens de natuur uit wraak vernietigt. De mens roept, maar de natuur reageert niet: ‘We kunnen er niet tegen dat niemand iets terugzegt (…), niet met woorden, niet met een oplossing voor de dingen waar we al tijden mee zitten’. Hij is dus eenzaam, net zoals de jonge Ida, die in een komkommer probeerde te veranderen en niets meer wilde voelen (het tegenovergestelde van een mens). Liefde is de oplossing, maar Marsman laat zien dat relaties niet zo eenvoudig zijn.
Marsman heeft een originele roman geschreven, waarin veel wordt nagedacht. Ida doet mee aan het onderzoek in Italië om haar eigen vragen te beantwoorden, maar haar onderzoek leidt tot nog meer vragen. De lezer moet bereid zijn om zijn gedachten te vormen over het bestaan van de ziel, de definitie van een depressie, het tegengaan van overbevolking, de acceptatie van homoseksualiteit en het vermogen om je in een ander te verplaatsen. Er zit veel materiaal in het boek, autobiografische gegevens, filosofische citaten, fragmenten uit maatschappijkritische essays en poëzie. Het was de eenheid van de roman ten goede gekomen als Marsman zichzelf meer beperkingen had opgelegd en een strengere selectie had gemaakt.
