Viktor is het verrassende debuut van Judith Fanto en is gebaseerd op de familiegeschiedenis van Fanto’s joodse grootouders van moederszijde. De verteller van het verhaal, Geertje van der Berg is als kind geïntrigeerd door het leven van  haar Joodse grootouders, die in Wenen opgegroeiden en in 1939 naar België zijn gevlucht. Ook haar moeder, die zich vreemd gedroeg als het Joods-zijn ter sprake kwam, triggerde haar. Waarom werd er nooit over ‘het’ gesproken? Geertje voelt zich geen Geertje, ze voelt zich joodser dan ieder ander gezinslid en besluit voortaan als Judith door het leven te gaan. Ze wordt lid van de Joodse gemeenschap en wordt ingewijd in de Joodse rituelen. Ze wenst een draad te weven in het tapijt van haar familiegeschiedenis en ging op zoek naar de reden waarom haar ouders en grootouders het verleden verzwegen. Waar haar familie zich juist van het Joods-zijn weg bewoog, trekt Judith ernaartoe. 

Het verhaal is een zoektocht naar zichzelf, haar Joodse roots en haar ontberingen in de Joodse gemeenschap. Alles wordt op een natuurlijke wijze beschreven, niet gespeend van zelfspot en zwarte humor.
‘Natuurlijk is ze Joods,’ zei David voordat iemand iets had kunnen zeggen. ‘Wie zou er zo stom zijn om dat te beweren als het niet zo was?’
Ik kreeg een kleur als vuur. ‘Ik ben wel Joods, maar ik doe er niks aan.’
‘Nee, daar doe je niks aan,’ zei Sal somber. ‘Je bent herboren in de kringloop van het lijden. Een schakel in een ononderbroken keten van levens.’
‘Hoewel we er onderweg een paar zijn kwijtgeraakt,’ zei David, ‘zes miljoen om precies te zijn. Noem dat maar ononderbroken.’

Banden met de groten der aarde

De hoofdstukken beschreven vanuit de twintigjarige Judith, spelen zich af rond 1995 en worden afgewisseld met hoofdstukken over de intellectuele en muzikale familie Rosenbaum in de jaren dertig in Wenen. Het boek begint met, ‘Mijn grootmoeder werd geboren op de dag waarop Gustav Mahler stierf. Amper zeven jaar na de dood van Dvorák. En in de lente waarin Stravinsky’s Petroesjka zijn première beleefde.’
Dat was voor haar grootvader Felix een goede reden om haar grootmoeder, Trude, te huwen, want haar familie leed aan de ‘Mahleritis’, schrijft Fanto. Haar grootvader ging er als musicus en filosoof prat op banden met de groten der aarde te hebben, zoals met Mahler die bij hem om de hoek woonde en Nietzsche en Freud. 

Viktor is de oudere broer van deze grootvader en Judiths oudoom. Door de familie wordt Viktor afgeschilderd als een dandy en rokkenjagende nietsnut. Hij staat op gespannen voet met zijn vader, hun dialogen zijn veelal snerend. Nadat Viktor zijn vaders auto in de prak heeft gereden:
‘Vader, die aangifte is echt niet nodig ik heb toch al gezegd dat het me spijt dat ik uw wagen heb geleend! De enige reden dat ik u niet vooraf toestemming heb gevraagd is omdat ik de kans te groot achtte dat u het niet zou goedkeuren.’
Felix proestte en hief de armen op. ‘Verder geen vragen, edelachtbare!’
‘Viktor, bij het feit dat je knettergek bent, had ik me reeds lang neergelegd,’ zei Anton en smeet zijn servet op tafel, ‘maar dat je ook elk moreel besef ontbeert is een regelrechte schande voor de familie!’

Het eerste hoofdstuk dat in Wenen speelt, begint met Viktor als kind, die de kreupele Joodse jongen, Bubi, uit handen van antisemieten redt. Bubi wordt pleegkind van de Rosenbaums en hartsvriend van Viktor. Judith en Viktor zijn de hoofdpersonages van het verhaal. Al op jonge leeftijd is Judith gefascineerd door Viktor omdat ze misschien wel op hem lijkt, net als hij eet ze uit haar neus, heeft groene ogen en donkerblond haar. Geen Joods uiterlijk, maar wel een joods hart. Of misschien komt haar fascinatie voor hem voort uit de schimmigheid die om deze oudoom hangt, de tegenstrijdige verhalen over hem. 

Een soort vermomde superheld

In haar onderzoek naar het familiegeheim haalt Judith de onderste steen boven en doet ze een aantal schokkende ontdekkingen over Viktors ware aard. Hij blijkt een soort Scarlet Pimpernel te zijn, een vermomde superheld. Fanto maakt slim gebruikt van de verhaallijn van deze klassiek geworden avonturenroman van de Engelse schrijfster Barones Orczy. Al dan niet feitelijk gebeurd, ze werkt het thema geloofwaardig uit. Viktor verschuilt zich achter naïviteit en grootspraak en redt ondertussen mensenlevens in het uiterst grimmige Wenen van voor de Anschluss met Duitsland. Haar grootouders bekeren zich tot het katholicisme in 1938 en ontvluchten Wenen met hulp van Viktor. Ze duiken onder in een klooster in België, waar Judiths moeder in 1942 wordt geboren. Veertig jaar na de oorlog bezoekt Judith de nonnen in het klooster om van hen het ware verhaal te horen. 

Judith vraagt zich af is, ‘van wie is de Shoa eigenlijk’. Hoe erg is het leed van de een vergeleken met andermans leed. Is overleven op een betrekkelijk veilig onderduikadres minder erg dan een kampervaring in Theresienstadt, was Auschwitz het ergste en heb je daarom het meeste recht op medelijden. Fanto geeft geen waardeoordeel maar laat wel een paar karaktertrekken van de mens zien, zoals opportunisme en hypocrisie. 

Na even in het verhaal te moeten komen, kan het boek nauwelijks meer weggelegd worden. Het einde bevat  een verrassende wending, heel knap gedaan. Dan is er nog een epiloog, maar die voegt weinig toe aan de roman. Viktor is in vele opzichten een ontwikkelingsroman, Judith wil zichzelf ontdekken en erkennen wie ze is. Ze schrijft invoelend maar nergens wordt het sentimenteel. Dit boeiende familieverhaal is een sterk debuut en geeft een interessante inkijk in het leven van Joden in de gegoede burgerij in Wenen, kort voor de Anschluss in 1938.