De weg naar Cliffrock Castle: een vlucht naar de Schotse Hooglanden is het verhaal van schrijfster Josephine Rombouts, haar echtgenoot Tjibbe en haar zonen Raaf en Wolf. Het is het verhaal dat voorafgaat aan Rombouts twee eerdere boeken over Cliffrock Castle en vertelt hoe de Nederlandse in een Schots kasteel als huishoudster terechtkwam. 

Het blijkt een moeizame weg te zijn geweest die voornamelijk een vlucht uit eigen land was. Raaf en Wolf komen namelijk maar moeilijk mee op school. Er wordt geëist dat de jongens gediagnosticeerd worden, maar wanneer dit uitblijft verandert de situatie van kwaad tot erger totdat zelfs een leerplichtambtenaar en een rechter om de hoek komen kijken. Er hangt het gezin een voorwaardelijke celstraf boven het hoofd omdat Josephine haar zoons noodgedwongen thuisonderwijs geeft terwijl dit in Nederland verboden is. Ten einde raad verlaat zij, samen met haar zoons, het land. Ze belandt in een eco-woongemeenschap in Schotland waar ze in een ijskoude bouwkeet op haar man wacht, totdat hun leven in Schotland kan beginnen.

Aanloop naar Schots Downton Abbey verhaal

Voor de liefhebbers van de eerder verschenen boeken Cliffrock Castle: werken op een kasteel in Schotland en Terug naar Cliffrock Castle: belevenissen op een Schots kasteel zal deze nieuwe toevoeging in het Schotse relaas een welkome aanvulling zijn, zoals ook bij de tv-serie Downton Abbey het geval was. Tenslotte wordt in dit boek uit de doeken gedaan hoe zwaar de weg naar Cliffrock Castle precies geweest is en komen de bekende personages, Rombouts en haar gezin, weer terug. Wellicht dat hierin ook de meerwaarde van De weg naar Cliffrock Castle ligt: het boek is een opstapje naar zijn voorgangers maar kan er ook los van gezien worden. Van het daadwerkelijke Cliffrock Castle krijgt de lezer maar weinig mee. De naam van het kasteel lijkt puur voor de continuïteit in de boekenreeks in de titel geplaatst. 

In deze weg ernaartoe beschrijft Rombouts in flashbacks de gebeurtenissen in Nederland, beginnend in 2005, rondom het school- en leertraject van haar zoons, en het leven in Schotland in 2013. Op het einde treffen de twee verhaallijnen elkaar en maken de cirkel rond. In de flashbacks beschrijft Rombouts de onmacht die een ouder voelt wanneer zijn kind buiten het gevestigde systeem valt (of geduwd wordt). 

De gebeurtenissen in Schotland blijven aan de oppervlakte: in de eco-leefgemeenschap, die wordt gerund door de Nederlandse Marian, hangt een vreemde sfeer. Rombouts suggereert  dat er in deze leefgemeenschap iets niet in de haak is maar wijdt hier niet over uit. Dat komt wellicht doordat het personage Rombouts samen met haar zoons zo veel mogelijk teruggetrokken leeft in de bouwkeet, in afwachting van de komst van Tjibbe, die op dat moment in Nederland de laatste zaken in orde maakt. 

Nederlands schoolsysteem

Door deze teruggetrokken manier van leven en de onzekerheid die Rombouts voelt over de situatie in de leefgemeenschap, focust het grootste deel van het verhaal vooral op Raaf en Wolf en hoe de twee jongens met elkaar spelen en opgroeien. Opmerkelijk is dat deze, buiten het Nederlandse schoolsysteem, overkomen als twee heel normale, nieuwsgierige en gezonde jongens, wat precies het punt is dat Rombouts lijkt  te willen aanstippen. Met de terugblikken laat zij heel goed zien hoe het Nederlandse schoolsysteem een kind kan vormen. Zeker wanneer het hierin buiten de boot lijkt te vallen en er aangestuurd wordt op een diagnosticering. Het gedrag van leraren, schoolbestuur en leerplichtambtenaar zorgen er uiteindelijk voor dat zoon Raaf langzaam maar zeker het label wordt dat hem is opgeplakt. Deze schrijnende momenten weet de auteur te vangen in enkele treffende zinnen als: ‘Na een maand in groep 3 wilde Raaf niet meer lezen of schrijven. Op school niet en thuis niet. “Ik kan het niet,” zei hij.’

Metaforen

Rombouts’ schrijfstijl  is er een waar je van moet houden. Het verhaal staat namelijk bol van de (vaak onnodige) metaforen en bijvoeglijke naamwoorden. Wie hier eenmaal op geattendeerd is, kan dit niet meer over het hoofd zien. Een paar voorbeelden hiervan zijn ‘genieten met een stille huiver’, ‘steeds voorovervallend in nog meer donker’ terwijl ze een autorit in de avonduren beschrijft, ‘een spoor van stil wenkende lichtjes’, ‘genadeloze koude wind’ en ‘fragiele ijskastelen’. Deze metaforen en bijvoeglijk naamwoorden zorgen ervoor dat zinnen al snel overkomen als overmatig versierd waardoor voor de lezer die de essentie van het verhaal soms verloren gaat.

Daarnaast legt Rombouts haar eigen relaas vaak langs de lat van Lewis Carroll, schrijver van het bekende Alice in Wonderland. Deze vergelijkingen moeten waarschijnlijk het ongeloof en de bizarre aard van de situatie ondersteunen, maar ze snijden niet altijd hout en voelen vaak geforceerd aan. Zo vergelijkt Rombouts zichzelf met de Cheshire Cat in de volgende passage: ‘Waarom is onduidelijk, waarom Marian er niets over zegt, is nog onduidelijker. Net als de Cheshire Cat blijf ik het liefst vanaf veilige afstand de kat uit de boom kijken.’

Losse eindjes

Dat de Cheshire Cat uit Alice in Wonderland daadwerkelijk een kat ín een boom is, wil niet zeggen dat het een passief personage is, zoals Rombouts hier suggereert. Verdere Alice in Wonderland verwijzingen komen te pas en te onpas in het verhaal naar voren zoals ‘door de spiegel stappen’ wanneer ze aankomen bij de kleine cottage waar ze uiteindelijk zullen gaan wonen en de vergelijking met de rechter en de hartenkoningin. Wanneer Rombouts de Alice in Wonderland verwijzingen puur tot het beschrijven van haar Schotse avontuur had beperkt, dan waren de verlossing en het droombeeld dat deze vlucht vormt sterker naar voren gekomen.

Het grootste hekelpunt van De weg naar Cliffrock Castle blijken echter de losse eindjes rondom enkele personages die geïntroduceerd worden maar verder niet meer terugkomen. Het verhaal dat Rombouts vertelt voelt op veel momenten aan als een relaas dat iemand die je jaren niet gezien hebt je vertelt als je die tegenkomt in de supermarkt. Het is een opsomming van gebeurtenissen waarbij het lijkt alsof de auteur ten tijde hiervan aantekeningen heeft gemaakt om ze later in dit boek te verwerken. Omdat deze aangelegenheden haar waarschijnlijk nog helder voor de geest staan vergeet ze geregeld om bepaalde beweegredenen uit te leggen. Ze is vergeten van zichzelf een personage te maken en haar ervaringen om te vormen naar herinneringen die geschikt zijn voor een boek. Als verteller blijft ze aan de rand van het verhaal staan, waardoor de gebeurtenissen als een lijstje worden opgesomd en personages zoals Marian een onbevredigd gevoel bij de lezer achterlaten.

De weg naar Cliffrock Castle voelt door de opsomming van gebeurtenissen en het oppervlakkig beschrijven van personages onvolledig aan. Hoewel het verhaal van de schrijfster en haar gezin menig kijker zou aangrijpen wanneer dit bij een talkshow aan tafel verteld zou worden, blijft het op papier zonder diepgang en lijkt het de transformatie van een herinnering naar verhaal niet volledig te hebben doorstaan.