‘Niemand kan op water lopen en daarom hebben de vissen ook geen voeten’.

Wanneer Sigga de zee inloopt om zichzelf te verdrinken, redt de stiefmoeder van Ari haar. ‘Niemand gaat zichzelf verdrinken terwijl ik toekijk’.

In deze poëtisch geschreven familiesaga staat het leven van Ari centraal. Hij groeit op in Keflavik, ‘de zwartste stad van IJsland’, trouwt en blijft daar wonen. Wanneer hij twee dichtbundels en romans heeft gepubliceerd, houdt hij op met schrijven –anderen zijn in zijn ogen veel beter- en wordt uitgever. Dan verlaat hij zijn vrouw en drie dochters en verhuist naar Denemarken. Hij sms’t aan zijn vriend: ‘het is niet altijd goed in een kleine gemeenschap adem te halen, het gebrek aan lucht kan benauwend werken en ik ga voordat ik stik’.
Twee jaar na zijn vertrek is hij weer terug, zijn vader ligt op sterven. Daar begint het verhaal van zijn jeugd, van zijn familie, van de liefdesgeschiedenis van zijn grootouders, zijn vriendschap met de ik-verteller (wiens identiteit in nevelen blijft gehuld), zijn verhouding tot zijn vader en stiefmoeder, het gemis van zijn op jonge leeftijd verongelukte moeder, zijn spijt zijn gezin in de steek te hebben gelaten, zijn verliefdheid op Sigga die hij haar nooit heeft laten blijken.

Deze familiekroniek die drie generaties omvat, is rijk aan mooie verhalen, verweeft de belevenissen van de familieleden met wat er in de wereld gebeurt (de dood van Ari’s vader en de dood van Tito), en dat alles tegen de achtergrond van het onherbergzame, zwarte, depressief aandoende IJsland. Het is ook een zoektocht naar de zin van het leven in het kille, koude land, een leven dat alleen maar bestaat uit vissen op zee en uit werken in de visindustrie. Dan is er ook nog de Amerikaanse legerbasis die de inwoners het gevoel geeft mee te kunnen profiteren van de rijkdom van de Amerikanen en in de jonge jaren van Ari voor de nodige levendigheid zorgt in Keflavik.

Het boek heeft een sombere (onder)toon, het leven valt niet mee. ‘Vergeet net zoals ik niet dat de mens twee dingen moet bezitten om de last het hoofd te bieden, redelijk rechtop te kunnen staan, de glans van zijn ogen te kunnen behouden, de energie van zijn hart, de muziek van zijn bloed: een krachtige rug en tranen.’

Stefánssons familiekroniek is heel mooi geschreven, op elke bladzijde staat wel een mooie zin, zoals: ‘Maar de sterren glinsteren aan de zwarte hemel, licht in de eindeloze verte dat boven ons fonkelt als licht van een leven dat wij nooit krijgen te leven’. Of: ‘Dicht bij de zee wordt al het verdriet verzacht’.
Stefánsson weet de sfeer van het leven op IJsland heel goed te treffen en de onderlinge verhouding tussen de familieleden en vrienden trefzeker te karakteriseren.

De roman is echter niet zo gemakkelijk toegankelijk door de structuur die de schrijver heeft gekozen. Hij wisselt nogal vaak van plaats en tijd waardoor je als lezer even de draad kwijt raakt, ook omdat deze familiegeschiedenis een hele eeuw omvat. Zo wordt de liefde tussen de grootouders van Ari breed uitgemeten en door het hele boek verspreid beschreven.

Maar wanneer je de zinnen op je in laat werken en je laat meeslepen door wat er in deze familie gebeurt, ben je een hele mooie leeservaring rijker.

Vissen hebben geen voeten

Auteur: Jon Kalman Stefansson
Vertaald door: Marcel Otten
Uitgegeven door Ambo|Anthos
Aantal pagina’s: 344
Prijs: € 21,99