John Biguenet is oorspronkelijk toneelschrijver en was hoogleraar creative writing aan de universiteit van New Orleans. Nadat de orkaan Katrina en Rita er in 2005 flink hadden huisgehouden, keerde hij terug naar New Orleans en legde, wat hij daar aantrof vast in columns en video’s en schreef een trilogie voor toneel. Vóór de verwoestende natuurramp plaatsvond, in 2002, schreef hij de roman Oester. Hierin beschrijft hij een wereld die aan het verdwijnen is, een besef dat zeer reëel lijkt na de milieuramp voor de kust van Louisiana, april 2010.
Oester is zijn romandebuut en speelt eind jaren vijftig vorige eeuw. In die tijd deed een ramp van iets mindere ernst zijn entree in de wateren van de oester- en garnaalvisserij. Oliemaatschappijen lieten toentertijd kanalen graven van de Mississippi naar de Golf van Mexico. Het gevolg was dat het zoute water uit de zee zich mengde met het zoete water uit de baaien waar de oesters gekweekt werden. De handel in oesters en garnalen liep aanzienlijk terug en de oestervissers van Barataria Bay (waar deze geschiedenis zich afspeelt) ondervonden er als eersten de schadelijke gevolgen van. De concurrentie onderling werd letterlijk en figuurlijk, moordend. Dit gegeven gebruikte John Biguenet in Oester en werkte hij ingenieus uit tot een familiedrama, een Griekse tragedie waardig.
De 18 jarige Therese wordt door haar vader, Felix Petitjean en met medeweten van haar moeder (Mathilde) uitgehuwelijkt aan de 52 jarige, weduwnaar Darryl Bruneau, om te voorkomen dat ze failliet zullen gaan. Maar Therese is niet van plan zich als handelswaar te laten gebruiken. Ze lokt Bruneau in de val en vermoordt hem. Twee van de drie zonen van Bruneau zijn ervan overtuigd dat Alton, de oudere broer van Therese de dood van hun vader op zijn geweten heeft. Tijdens een uitgelokte vechtpartij vermoorden ze Alton en dumpen hem in de baai vlak bij zijn ouderlijk huis. Alleen Therese weet hoe zij zich vergissen maar zwijgt als het graf en besluit uit wraak de gebroeders Bruneau uit de weg te ruimen. We zijn dan op pagina 87 en hebben al twee begrafenissen achter de rug. En weet Therese nog niet dat Rusty, de jongste van de drie broers, er niets mee te maken heeft.
Dan vertraagt het verhaal zich en duiken we aan de hand van herinneringen van de moeder van Therese in het verleden van beide families. In een nachtelijke scène – na de begrafenis van broer Alton – zit Therese met haar moeder aan de keukentafel. De moeder zegt dat zij boete moet doen voor een misstap in het begin van haar huwelijk en dat daarom haar broer en Darryl moesten sterven. Zij vertelt aan haar dochter het verhaal van de gemeenschap van vissers en de relaties onderling van vóór haar geboorte. Hierdoor worden relaties en motieven zichtbaar gemaakt. Duidelijk wordt dat onder andere de bloedbanden van beide families niet helemaal zuiver zijn. Maar hoe meer er onthuld wordt over de achtergronden van de personages, hoe moeilijker te raden valt, welke kant het verhaal op gaat.
Vreemd genoeg is Therese je volledig sympathiek, wat voor gruwelijks ze ook uithaalt. Je geeft haar groot gelijk dat ze Bruneau met een mes in zijn lijf uit het bootje kiepert en later die twee zonen vermoordt, die je inmiddels door verschillende passages hebt leren kennen en die je helemaal niet sympathiek zijn geworden. Nadat ze uit de weg zijn geruimd is het familiebedrijf pas echt gered. En daar was het allemaal om te doen. Therese was de onvolprezen schatbewaarder van de familie, of ze dit nu wilde of niet. Er werd haar niets gevraagd, er was niets te kiezen. Ze verworf haar eigen vrijheid door te doen waarvan zij dacht dat het de beste oplossing was. Uiteindelijk redt ze hiermee haar familie en zichzelf en over eergevoel wordt niet gesproken.
In de roman Verontwaardiging (2009) van Philip Roth, net als Oester in de jaren vijftig van de vorige eeuw gesitueerd, zegt een joodse moeder tegen haar studerende zoon Marcus: ‘Gevoelens zijn soms het grootste probleem in het leven. Gevoelens kunnen je een verschrikkelijke loer draaien. (…) Beloof me dat jij ook (…) met de jouwe afrekent.’
In beide romans gaat het om een jong mens die op het punt staat toe te treden tot de wereld van de volwassenen maar daarbij hinder ondervindt van de familie. Familiebanden die een beslissende factor zijn en die – in beide gevallen – catastrofaal uitwerken. Marcus had wel degelijk een keus. Maar die leidde ongewild naar de loopgraven van de oorlog in Korea in 1952, waar hij op negentienjarige leeftijd de dood vond.
Wanneer Felix Petitjean zijn dochter uithuwelijkt vraagt hij haar min of meer hetzelfde als de moeder van Marcus in Roth’s Verontwaardiging: ‘Reken af met je gevoelens en doe wat gedaan moet worden’. Deze beslissing bepaalt het leven van zijn dochter waarmee het – gezien de misdaden die ze pleegt – naar verwachting niet goed kan aflopen. Maar dat blijft tot op de laatste pagina onduidelijk.
Onbewust denk je bij het woord oester aan meervoud. Net als bij garnalen associeer je oesters in meerdere aantallen bij elkaar. Maar de oester uit de titel blijkt niet het verwachte schaaldier maar verwijst duidelijk naar Therese. Zij toont geen gevoelens en niemand in haar omgeving weet wat er in haar omgaat. Zelfs als lezer kom je er niet achter wat er in haar om gaat; zij is zo gesloten als een oester. Hard als een oesterschaal lijkt ook deze roman waar zachtaardige en met sympathie beschreven personages zich een slag door het leven slaan. Ondanks het sterke en tot de verbeelding sprekende verhaal is het verteltechnisch niet altijd ‘doorleesbaar’ Het struikelt nog weleens door zinnen als: ‘(…)schonk haar beker en die van Therese nog eens vol met de warme, door de chocolade donker geworden melk’. Maar daarentegen is het verhaal zo onvoorspelbaar en spannend dat je hoe dan ook wilt doorlezen.
Het citaat van D.H. Lawrence dat Biguenet zijn roman meegaf, is bij teruglezing volledig op zijn plaats: ‘De oorspronkelijke Amerikaanse ziel is hard, geïsoleerd, stoïcijns en meedogenloos.’
