Hans den Hartog Jager is een gewaardeerd kunstcriticus die onder andere monografieën wijdde aan Appel en Warhol. Zelf schildert hij niet. Zou hij dat wel doen, dan zou zijn werk waarschijnlijk langs de meetlat waarmee hij het werk van anderen meet, worden gelegd (hij schreef overigens wel een roman: Zelf God worden).

James Wood is een in brede kring gewaardeerd literatuurcriticus en hoogleraar literatuurkritiek aan Harvard. Twee studies over romankunst van hem die ook in het Nederlands verschenen, Hoe fictie werkt en Tintelingen zijn aan te bevelen voor iedereen die iets meer wil weten over wat iets tot een goede roman maakt. Maar James schrijft ook zelf fictie en stelt zich daarmee natuurlijk bloot aan extra geschut. Van hem verschenen in 2003 Het boek tegen God en onlangs Afgelegen.

In Afgelegen bezoekt de Engelse projectontwikkelaar Alan Querry zijn twee dochters Helen en Vanessa in Amerika. Aanleiding is een mail van Josh, de vriend van Vanessa, aan Helen die de indruk wekt dat het slecht met haar gaat. Ze heeft al vaker depressies gehad en is nu van de trap gevallen. Een ongeluk of zit er meer achter?

Querry
Alan (wiens familie, net als die van auteur Wood in Durham woonde) bezoekt Helen die al even in verband met haar werk als manager bij Sony in Amerika is om daarna met haar bij Vanessa langs te gaan. Wat volgt zijn gesprekken tussen Alan en zijn dochters en Josh, waarin zaken steeds net wat anders lijken te liggen dan de lezer ondertussen heeft aangenomen. De gesprekspartners zijn voortdurend tastend op zoek naar wat de ander bezighoudt (Hun achternaam Querry zou een verwijzing naar het Engelse woord query – vraagstelling – kunnen zijn). Gaandeweg blijkt dat Alan in de financiële problemen zit met zijn bedrijf en dat zijn dochter Helen bij Sony weg wil. Maar essentiëler zijn de vragen die in de gesprekken met Vanessa, die filosofie doceert, worden besproken: de zin van het leven en de bereikbaarheid van je eigen geluk.
Alan worstelt bovendien met de vraag wat zijn aandeel is in de depressies van Vanessa. Hij heeft zijn dochters in zijn eentje opgevoed nadat hun moeder hen voor een andere man in de steek liet. Is hij schuldig aan de depressies van de Vanessa? Maar hoe kan het dan dat Helen zich zo zelfbewust door het leven slaat?

Upstate
Een groot deel van de roman speelt zich af in Upstate New York, de benaming van het dun bevolkte gebied ten noorden van de gelijknamige stad. Daaraan ontleent de roman zijn Engelse titel Upstate. Het woord ‘upstate’ kan worden vertaald met ‘afgelegen’. Dat leverde de Nederlandse titel Afgelegen op, maar daarin gaat de geografische verwijzing enigszins verloren. Wood gebruikt de plek in zijn roman metaforisch voor de afstand tussen zijn hoofdrolspelers. Uiteindelijk leidt hun zoektocht tot toenadering en begrip, maar de weg ernaar toe laat de auteur zijn personages niet altijd even boeiend afleggen. Vooral bij Alan krijg je als lezer soms de kriebels bij zijn omzichtigheid. Hij aarzelt alsmaar om de vragen te stellen die hem het meest bezighouden: wat is er werkelijk gebeurd en moet ik me daarover schuldig voelen? Maar die aarzeling lijkt meer ingezet te zijn om de spanning gaande te houden dan als horende bij de persoon van Alan.
En inderdaad: lees je de roman met in het achterhoofd de deskundigheid van Wood als literair criticus, dan ga je ineens extra letten op details die je anders misschien minder zouden opvallen. Waarom opent de roman met het bezoek van Alan aan zijn moeder die in het verdere verloop nauwelijks een rol speelt? Is het niet wat te bedacht om het de hele roman steenkoud weer te laten zijn en de dooi te laten intreden als het ijs tussen vader en dochters gebroken wordt? En wat moet de lezer aan met drie pagina’s opsomming van popgroepen en zangers die moeten karakteriseren hoe Helen in het leven staat? Er zal geen lezer zijn die bij al die namen de nodige associaties heeft om een duidelijk beeld van haar te krijgen.

Afgelegen stelt essentiële vragen en biedt een paar interessante filosofische gezichtspunten, maar wat erover te berde wordt gebracht blijft je na lezing toch niet lang bij. Als het daar om gaat is Woods essayistische werk, vooral Hoe fictie werkt (dit jaar al aan de zevende druk toe) boeiender.