De debuutroman van Inge Schilperoord (1973) begint met een citaat van de Franse schrijver en filosoof Albert Camus: ‘De mens die vraagt, en de wereld die op een onredelijke wijze zwijgt’. Net zoals Meursault, de gesloten Franse Algerijn in Camus’ bekendste roman De vreemdeling, probeert de dertigjarige Jonathan, de hoofdpersoon in Muidhond, onopvallend zijn eigen leven te leiden, maar zit de wereld waarin hij leeft dat voortdurend dwars. Meursault en Jonathan ervaren hun bestaan als een opeenvolging van tragische gebeurtenissen waarover zij geen regie hebben. De werkelijkheid biedt geen houvast, maar is een ondoorgrondelijk moeras vol valkuilen en hindernissen.

Aan het begin van Muidhond, de naam van de zwakke, geheimzinnige vis die Jonathan op zijn slaapkamer gevangen houdt, is Jonathan thuisgekomen van een kort verblijf in de gevangenis. Waarvoor hij is aangeklaagd, wordt pas in de loop van de roman duidelijk. In ieder geval heeft hij op een beslissend moment zijn zelfbeheersing verloren. Hij herinnert zich een buurmeisje met wie hij ‘te ver is gegaan’. ‘Nu moet ik opletten,’ denkt de gevoelige, sociaal onhandige jongeman voortdurend, alsof hij zichzelf tot de orde moet roepen.
Jonathan probeert een ‘normaal’ leven te leiden met een baantje in de visverwerkingsfabriek. Met zijn eenzame moeder kijkt hij elke avond naar hetzelfde spelprogramma op tv, omdat ‘dat zo hoort’. Maar de verleiding is nooit ver weg, hoe fanatiek hij ook werkt aan zijn opdrachten die van hem ‘een beter mens’ moeten maken.

Pedofilie is een gevoelig onderwerp in de literatuur. Romans over pedofilie vormen al snel het middelpunt van controverse of het mikpunt van spot. Zo werd Vladimir Nabokovs Lolita aanvankelijk door uitgevers geweigerd en werd het na publicatie in 1955 in Frankrijk enige tijd verboden. In Een honger, de onlangs verschenen roman van Jamal Ouariachi, houdt de hoofdpersoon een pleidooi voor pedofilie. Volgens de recensente van De Volkskrant wordt de roman een pamflet ‘als Ouariachi schoolmeestert over het beladen onderwerp pedofilie’. Wat Muidhond zo bijzonder maakt, zijn de kennis en het inlevingsvermogen waarmee de forensisch psycholoog Schilperoord haar hoofdpersonage portretteert. Zij beschrijft hoe Jonathan met de beste intenties zichzelf dwingt elke avond enkele opdrachten uit zijn ‘therapeutische werkboek’ te maken, totdat hij ervaart hoe groot de kloof tussen theorie en praktijk is. Als hij alleen is met een meisje voor wie hij wil zorgen, maar die hij ook lichamelijk wil bezitten, blijkt het stappenplan dat hem de juiste handelingen voorschrijft waardeloos. Op dat moment hoort hij alleen zijn oren suizen en ziet hij zijn handen trillen.

Het is knap hoe Schilperoord, die als romanschrijver weinig ervaring heeft, erin slaagt om de spanning zo geleidelijk op te bouwen als in Muidhond. In de eerste helft van de roman lees je alleen over Jonathans inspanningen en zijn gedachten en twijfels bij de vooruitgang die hij boekt in zijn ontwikkeling tot een ‘normaal mens’. Jonathan moet zijn voorkeur voor kinderen inruilen voor volwassen vrouwen, zegt de psycholoog. Hij bouwt zijn dagen vol met rituelen en verplichte handelingen, zoals het uitlaten van de hond en koken voor zijn moeder. De schema’s die hij maakt en zijn therapeutische werkboek geven hem houvast in het onberekenbare, gevaarlijke alledaagse bestaan. Maar zijn doorzettingsvermogen en optimisme worden steeds meer ondermijnd door innerlijke onrust, omdat hij inziet dat hij niet in staat is om wezenlijk te veranderen. Schilperoord maakt van Jonathan een kwetsbaar en dubbelzinnig personage dat worstelt met zijn verboden neigingen, zonder de ernst van de situatie te bagatelliseren.

Je leert Jonathan kennen als een zonderlinge man die niet in staat is om richting te geven aan zijn leven. Hij heeft te weinig ambitie om de visverwerkingsfabriek te verlaten en het sobere, maar overzichtelijke en comfortabele leventje met zijn moeder weerhoudt hem ervan om risico’s te nemen en zijn eigen weg te gaan. Jonathan ziet het leven aan zich voorbij glijden, hoezeer hij ook moeite doet om er grip op te krijgen en er betekenis aan te geven. Hierdoor ontstijgt hij het profiel van de verwerpelijke, veroordeelde pedofiel en krijgt hij een algemeen-menselijk gezicht.

Muidhond

Auteur: Inge Schilperoord
Verschenen bij: Uitgeverij Podium
Aantal pagina’s: 224
Prijs: € 17,50