Iduna Paalman is schrijfster van proza, poëzie en toneel. Ze is tevens werkzaam als docent Duits en schrijft blogs over het lesgeven. In 2016 won ze de Grote Lowlands Schrijfwedstrijd met haar korte verhaal Jij lijkt ons perfect en haar blogs werden gebundeld onder de titel Hee maisje. Tien jaar geleden won ze de jaarlijkse gedichtenwedstrijd Doe maar dicht maar. Dit jaar verscheen haar eerste poëziebundel De grom uit de hond halen, waarvan sommige gedichten eerder gepubliceerd werden in onder andere Het liegend konijn, De Gids en Kluger Hans en draagt ze voor uit eigen werk op poëziefestivals.

De toon is gezet

Angst en de wens om controle te hebben over datgene dat die angst aanwakkert, lijken op het eerste gezicht de voornaamste onderwerpen van deze bundel te zijn. Wat gevaarlijk is, moet teruggebracht worden tot iets dat geen kwaad meer kan. In het eerste gedicht stelt de dichter zich al voor: ‘Er bestaat een groep riskmanagers, ik ben er een van.’ Deze riskmanagers ‘taxeren de dreigingen’ en halen vervolgens ‘een schaafwond uit een tegel’ en ‘een grom uit een hond’, met als laatste regels: ’s avonds rapporteer ik: alles wat misging is voorkomen, alles wat / jankte kan rustig gaan slapen.’

Hiermee lijkt de toon gezet: hoe om te gaan met dreiging is een thema dat voor de hele bundel geldt. Gedichten met titels als Geruststelling en Bescherming volgen in het getrokken spoor. Maar verrassend genoeg wordt het opgebouwde verwachtingspatroon dan weer doorbroken met gedichten die zich onttrekken aan wat in het begin geconstateerd was, zoals in In functie: ‘Zeven zeg ik, als op schaal van één tot tien / gevraagd wordt naar mijn vrolijkheid.’

De dreiging onderzocht

De gedichten gaan niet alleen over de angst voor gevaar, maar ook over het onderzoek naar de dreiging en de risico’s. En soms wordt het gevaar wel degelijk waargenomen, maar haalt de dichter laconiek de schouders op, omdat je je nu eenmaal niet tegen alles kunt indekken. Er wordt niet langer geprobeerd de wanorde van wat men waarneemt onder controle te krijgen, maar met een zekere mate van onverschilligheid wordt deze juist geaccepteerd. Soms wint de zekerheid en soms wint de angst.

Deze nuchtere constateringen bieden een mooi tegenspel aan de gedichten waarin geprobeerd wordt greep te krijgen op alle onvoorziene gebeurtenissen in het leven. Er is een zekere mate van veiligheid gecreëerd, een schijnzekerheid, waarop je toch ook weer niet te veel moet vertrouwen: ‘Wat is geruststellen als niemand zich nog zorgen maakt’.

Overzichtelijkheid als leidraad

Deze tweedeling wat de inhoud betreft, wordt niet weerspiegeld in de indeling van de bundel: er is gekozen voor vier afdelingen, maar de keuze daarvan lijkt willekeurig te zijn gemaakt; thematisch is er niets dat wijst op een speciale samenhang tussen de gedichten of de vier afdelingen en dat is jammer, want nu lijkt de enige reden de overzichtelijkheid te zijn.

Het contrast tussen angst en onverschilligheid  dat deze bundel kenmerkt, levert humoristische vondsten op, zoals in het gedicht Alles is fantastisch zegt de kapster:

‘Ze heeft net in mijn oor geknipt
en oren mogen dan wel een zeer
moeilijk te stelpen lichaamsdeel zijn
geweldloze communicatie (mijn moeder
heeft er een boek over) is in een kappersmantel
uitgevonden’

Zonder patroon

Humor is een manier om de chaos van het dagelijkse leven tegemoet te treden; heldere taal en eenvoud zijn andere manieren: ‘[…] de simpelste omschrijving / van gras: voedsel voor grazers.’ Als de dingen simpel gehouden worden, zijn ze beter te overzien. Haar vergelijkingen zijn origineel en fris: ‘onze opa’s vertelden nog verhalen met de hand’ en ‘ergens was een kind dat stil onder het prikkeldraad / van de bedtijd door gerold, […]’.

Een vast patroon is er niet te vinden in de gedichten: Paalman spreekt zichzelf regelmatig tegen in de keuzen tussen verzetten en aanvaarden en gunt zichzelf daarmee een vorm van vrijheid die ook in de gedichten weerspiegeld wordt. Net als de versvorm zijn ook de onderwerpen heel verschillend: er zijn gedichten over spam in je mailbox, over een middenberm die medelijdend toegesproken wordt, over Kafka en Maria de Medici. En niet te vergeten de Brief aan de schoonmaakhulp is overtuigend: ‘Je hebt er geen zin, dat zie ik.’

Overtuigende stijl en stem

Niet alle gedichten zijn zo helder van opzet of van taalgebruik. Bij een enkel gedicht kan de lezer slechts raden waar het over gaat en blijft het gedicht duister, maar daardoor neemt juist het gevoel van dreiging toe. Er staat iets te gebeuren, maar wat?

‘Bereid je voor op een journalist in een kist naar huis,
een staatssecretaris  met een tweede kans, schrik,
afschuw, thee, je bed. Bereid je voor op oude bekenden,
een schipperstrui die ruikt naar de examenklas’

Iduna Paalman weet met haar eerste bundel de lezer te overtuigen van haar eigen stijl en stem die helder opklinken uit de gedichten.