Vorig jaar verscheen van Henk van Straten de novelle Kwaad Bloed, het eerste deel van de zogenaamde witte-mannentrilogie. Daarin wist Van Straten de gruwelijkheid van een vernederde jongeman zeer raak en aangrijpend neer te zetten en kreeg daar in de literaire wereld misschien te weinig aandacht voor. Met Ernest Hemingway is gecanceld, het tweede deel, zet hij volop de aanval in tegen de heersende cancelculture en het overdreven woke-denken van de huidige maatschappij. Hij doet dat op een zeer cynische en ironische toon waardoor het aangenaam om te lezen is. De roman wisselt sterke momenten af met enkele mindere scènes, maar van Straten probeert wel maatschappelijk relevant te blijven.
Hoofdpersoon van de roman is een loser, een nobody die verder niet met naam wordt genoemd. Hij is fotocurator in een museum waar een tentoonstelling loopt over Hemingway, het voorbeeld bij uitstek van de klassieke witte (foute?) man. De curator zit midden in een identiteitscrisis: zijn vrouw heeft hem verlaten, zijn hond luistert niet naar hem, de vele antidepressiva bieden geen soelaas, ook een affaire met een jong meisje loopt slecht af. Alles verandert als Ronnie Van Boekel en zijn zoon Bas, dakdekkers, in zijn leven verschijnen. Ronnie is een op-en-top echte testosteronbonk die rechttoe rechtaan alles aanpakt. Ronnie zet de ongehoorzame hond naar zijn hand en zorgt ervoor dat het hoofdpersonage zijn leven weer op de rails zet.
Opeenstapeling van woede
Als de fototentoonstelling van Hemingway na heel wat protest van feministen, anti-racisten en dierenactivisten wordt gecanceld, raakt het leven van de hoofdpersoon nog meer in het slop. Zijn overste, zelf een aantal percentages Indonesisch bloed in haar lijf, vernedert hem en zet hem op non-actief na een vermeende ongewenste intimiteitenzaak. Gelukkig is er Ronnie die hem meeneemt naar een cursus middeleeuws zwaardvechten. Daar leert hij (imaginair) zijn vijanden te verslaan en vindt hij zijn uitlaatklep. Wat hij op dat moment niet weet, is dat het gaat om een groep extremisten met neo-nazistische sympathieën. Wat volgt is een samenloop van omstandigheden en opeenstapeling van woede waardoor hij uiteindelijk in de gevangenis belandt. Daar komt hij tot inkeer en kan hij alles op een rijtje zetten.
Henk van Straten slaagt erin om op zeer aangename wijze een beeld te schetsen van de witte man die het vandaag hard te verduren krijgt. Na de emancipatie van verschillende bevolkingsgroepen, lijkt nu deze categorie te moeten vechten om te overleven. De cynische ondertoon is nooit ver weg, enige overdrijving hoort daar natuurlijk ook bij. De auteur laat een groot aantal populaire en controversiële maatschappelijke thema’s aan bod komen en dat maakt het werk relevant: #MeToo, racisme, white male supremacy, Black Lives Matter en de hele discussie tussen links en rechts. Bij deze thema’s haalt hij expliciete voorbeelden aan en stelt de lezer voor een aantal dilemma’s: is het hoofdpersonage echt fout of zit het overdreven woke-denken hier voor iets tussen. Henk van Straten klaagt hier sterk het gegeven van politieke correctheid aan. Als men zo doorgaat, mag en kan niets meer gezegd worden. Het is een impliciete oproep aan links om ook in te gaan tegen wat hij de ‘de woke waanzin van vandaag’ noemt. De kritiek die de lezer hierop kan hebben is dat alles wel heel expliciet en overdreven wordt voorgesteld waardoor hij de neiging heeft de kant te kiezen van de arme curator, gelukkig maakt de vorm van de satire een en ander goed.
Sterkere thema’s tussen de lijnen
Sterker zijn de thema’s die tussen de lijnen door verwerkt zijn en die voor een deel autobiografisch zijn. Tussen alle problemen door werkt het hoofdpersonage aan een fototentoonstelling over zijn vriend Semmie die uit het leven stapte. Naast maatschappelijk onvrede en mannelijkheid zijn depressie en zelfmoord zeker ook onderliggende onderwerpen waar Van Straten heel genuanceerd over schrijft. De zelfmoord van een vriend heeft er serieus op in gehakt en dat laat zich merken. De personages zijn raak getypeerd en dragen bij tot het geheel. Aan de ene kant heb je de op drift geraakte curator, de sukkel die zelf geen mening heeft, maar desondanks bij alles wat speelt in de maatschappij, betrokken lijkt te worden. Daartegenover heb je de nuchtere dakdekker die voor alles een oplossing lijkt te hebben, de overdreven correcte Yvonne, curator van museum, de zwarte collega Jeffrey die het racisme in Amerika fileert en er zijn eigen ideeën over heeft. Elk personage is voortreffelijk gecast en speelt zijn rol in het verhaal.
Ernest Hemingway is gecanceld is een kind van zijn tijd. In tijden waarin politieke correctheid belangrijk lijkt, durft van Straten hier op geheel eigen wijze tegen in te gaan en stelt zich de vraag of het niet even ‘normaler’ kan. Wie het cynisme en de satire kan onderscheiden van wat er echt toe doet, lees deze roman die aan het denken zet over de trends in onze huidige maatschappij.
