Wat weten partners eigenlijk van elkaar, zelfs als ze meer dan een halve eeuw in een gelukkig huwelijk bijeen zijn geweest? Die vraag stelt Hans Vervoort uitdrukkelijk in zijn jongste roman Zo tedere schade… Protagonist Hans Heijmenberg verliest zijn vrouw Melissa aan longkanker. Ze heeft nooit gerookt, maar hij wel. Ondanks het feit dat hij al jaren geleden is gestopt en dat Melissa niets van een schuldigheid wil horen, verwijt hij zichzelf haar dood. Kort voor ze overlijdt verschijnt een bericht in de krant dat het geraamte van een vrouw is gevonden vlakbij de legerplaats Walaardt-Sacré bij Huis ter Heide, waar Hans in 1959 en 1960 zijn diensttijd uitzat. De vrouw moet ongeveer vijftig jaar geleden zijn gestorven; ze heeft een schotwond in haar schedel. ‘Misschien is ze wel vermoord. Waarom ga jij dat nou niet eens uitzoeken?’, vraagt Melissa hem.

Dit gegeven is het startpunt van de roman. Heijmenberg gaat inderdaad op zoek naar de identiteit van de gevonden vrouw. Dat gebeurt in een spannend verhaal dat uiteindelijk leidt tot de (mogelijke) verklaring van wat er gebeurd is. Maar dit verhaal is in feite de locomotief die de tekst voorttrekt waarover Zo tedere schade… in werkelijkheid gaat: de verwerking van de dood van je grote liefde, eenzaamheid en ouderdom, schuldgevoelens in je leven zonder haar, maar ook over de misleidingen van de herinnering.

Onbereikbaar

Aanvankelijk maakt Heijmenberg nauwelijks werk van het onderzoek. Hij verdrinkt zijn verdriet en gaat slecht eten (soms bestaat zijn ontbijt al uit wodka). Zijn zoon komt hem uit bezorgheid af en toe maaltijden brengen. Een mooi moment is er in de roman als hij na maanden in de vrieskist maaltijden aantreft die Melissa vlak voor haar dood heeft bereid. Ze voorvoelde al dat Heijmenberg niet in staat zou zijn zonder wat duwwerk te overleven. In dat kader ziet de lezer geleidelijk ook haar advies aan hem om op zoek te gaan naar de mogelijke moordzaak van vijftig jaar eerder.

En dat helpt. Zijn rechercheerwerk komt pas echt op gang op als hij beseft dat ‘het de beste manier [was] om Melissa bij me te houden’. Wat wist hij eigenlijk van haar? Hij kon voorspellen hoe ze op TV-series zou reageren of op het eten dat hij voor haar maakte. ‘Maar binnendringen in iemands gedachten, dat lukt nooit bij een ander (…) Dat maakte het gemis eigenlijk nog groter: de wetenschap dat je iemand verloor die met zich meenam wat altijd onbereikbaar was gebleven, haar diepste wezen’. Op zijn Facebookpagina had hij na haar dood ‘het mooiste doodsgedicht dat ik kende’ gezet, het gedicht van Werumeus Buning waarvan de beginregels de titel van deze roman vormen.

Butagas

Zo tedere schade… is niet alleen meeslepend door zijn detective-achtige opzet, maar ook door het hoge gehalte aan verifieerbare gegevens dat Vervoort erin stopt. Hij geeft op tal van plaatsen exacte data en veel is te herleiden tot zijn persoonlijke leven. De naam Hans Heijmenberg is een samenvoeging van de voornaam van de auteur en de achternaam van Gerrit Heymenberg, die we ook al kunnen kennen als Vervoorts co-auteur van Het klein Nederlands soldatenboek uit 1970. Er zijn verder diverse verwijzingen naar eerdere boeken van Vervoort waaruit bovendien fragmenten zijn overgenomen. Tenslotte herkennen we de autobiografische elementen, zoals de diensttijd van de auteur, zijn latere carrière en de Indische achtergrond van zowel hem als zijn vrouw.

De thema’s in Zo tedere schade… zouden gemakkelijk kunnen leiden tot sentimaliteit of geweeklaag. Maar Vervoort slaat de van hem bekende lichte toon aan. Er is de milde ironie zoals in de herinnering aan de tijd dat hij een kamer probeerde te verwarmen met een butagasfles waarvan de inhoud bevroren bleek, zodat hij die eerst een uur lang met zijn lichaamswarmte moest zien te ontdooien: ‘Het was zonder meer de treurigste dag uit mijn bestaan tot dan toe’. En er is de humor in subtiele woordspelingen als ‘Na alle geruchten over vechtpartijen en orgieën viel de Spit bar tegen’ (de Spitfire was een kroeg bij de legerbasis waar vooral Amerikanen kwamen) of in de avontuurijke tocht met een Solex.

Net als in eerdere boeken, waaronder de korte verhaaltjes als in Olie is niet dom en Kleine stukjes om te lezen zijn er weer de vluchtige reminiscenties aan verdwenen voorwerpen of reclameleuzen, die oudere lezers een geamuseerd ‘O ja!’ ontlokken. En niet alleen ouderen: de zoenbutton van psycholoog Dolph Kohnstamm met de tekst ‘Ik zoen je 2 keer en ik begin rechts’ is pas van achttien jaar geleden.

Zo tedere schade… is een detective over verlies en ouder worden en Vervoort weet hoe hij de lezer mee moet krijgen. Hij is een heerlijke verteller.